Despues di a mira varios caso extraordinario den aña 2017, organo ehecutivo di seguro medico general na Aruba (AZV) ta habri pa cambio wordo treci den ley di AZV. Asina Solange Tchong, vocero di AZV a expresa na e matutino Bon Dia mientras tabata mira den pasado e casonan cu a pasa (y cu ta andando ainda) pa alabes refleha riba con por sigui mehora tur aspecto di salud na Aruba den futuro.

Aunke AZV ta keda un organo cu mester opera den cuadro di ley, esaki no ta kita cu nan ta tene compasion pa otro hende humano, dentro di nan organisacion. Nos a combersa cu sra. Tchong kende a splica un bes mas algun detaye di casonan cu a pasa den aña 2017, incluyendo caso di baby Lunah y Noni Brokke. Tur e casonan aki segun sra. Tchong a mustra cada un algun debilidad cu e sistema di salud na Aruba tin.

Bodemprocedure lo wordo trata pa fin di luna

Manera nos a publica na fin di november, mayornan di baby Lunah a haci un peticion na AZV pa asina trata e caso di e baby cu a hala atencion di comunidad di Aruba. Despues cu AZV a nenga esaki a base di un evaluacion medico unda a constata cu e trato cu a wordo pidi no ta ‘comun y coriente’ (cual ta e rekisito pa aseguradonan haya cuido specialisa segun ley di AZV), e mayornan a cuminsa un caso administrativo (LAR) contra e decision. Despues cu e peticion a wordo declara infunda pa comision di LAR, e famia a cuminsa un caso den corte den prome instancia.

E caso profundo (bodemprocedure) cu a surgi di esaki segun sra. Tchong tabata andando caba prome cu e famia a cana caminda na corte, pasobra AZV su interes tambe ta pa sa si nan ta canando e caminda corecto segun ley. “E caso aki cu lo wordo trata pa fin di luna lo trece claridad pa nos tambe si e caminda cu nos a cana tabata corecto. Asina nos lo haya claridad riba con nos lo tin cu actua den futuro”.

Aunke baby Lunah a gana e caso sumario (kort geding) cu e famia a cuminsa pa via di urgencia y falta di fondo pa financia, e tratamento cu baby Lunah tabatin mester di dje, hues a dicta cu esaki ta solamente pa via di urgencia. Esaki no kiermen cu baby Lunah a gana e caso completo, solamente cu hues a reconoce cu den e caso di urgencia e interes di baby Lunah ta cay mas pisa cu di AZV. Sinembargo e placa cu a wordo duna por wordo recupera ainda despues si e rason den e bodemprocedure wordo duna na AZV, segun sra. Tchong.

Un otro aspecto den e caso aki cu por wordo debati, segun sra. Tchong, ta cu mester considera e calidad di bida cu e baby lo por tin despues di su operacionnan. “Mediconan ta poco 50/50 riba e asunto aki. Tin ta bisa cu bo ta bay dilanti y tin ta bisa cu bo no ta bay dilanti. Pasobra e ta un mucha cu a nace caba cu un sindroma cu ta dificil. Esaki no ta kita cu e ta un excepcion masha grandi cu e mucha t’ey ainda. Esey por ta milager, of otro cos.”

Solange Tchong, vocero di AZV

Den cierto caso AZV ta sali perdi pa cobra seguro particular

No ta solamente por medio di caso den corte cu e seguro medico general por haya sa den ki aspectonan nan ta fayando. Si no tambe den e otro caso cu a menciona, di Noni, AZV a nota cu den e parti di cobra placa di seguro di particular e situacion ta poco complica. Den e caso di Noni, e seguro di e persona cu a causa e accidente cual Noni tabata envolvi den dje ‘ainda ta den tramite’ pa trata e claim cu AZV tin derecho riba dje. Esaki segun sra. Tchong ta algo cu nan ta podera pa haci tambe segun ley.

Pero e parti cu ta complica AZV ta cu e seguro, cual den caso di accident di Noni tabata Cunningham/Boogaard, ta calcula e claims a base prorata, esta proporcionalmente. “Pues tur e partidonan cu a sufri daño di e accident lo tin cu haya un parti di e suma maximo cu e asegurado tin na su seguro.”

Pues sra. Tchong ta splica cu pasobra AZV a paga un suma halto na hospital den caso di Noni y e seguro tin cu bay paga tur e partidonan, AZV te hasta ta perde den e caso aki. Pasobra e suma cu nan lo por recupera di e gastonan medico via e seguro lo ta mucho tiki. “Nos no ta worry y ta acepta esaki.”

Apart cu e AZV tin e poder segun ley pa cobra e seguro di e persona particular, por cobra e persona priva y kita su pertenencianan via poder hudicial. “Pero nos no ta kere esaki ta corecto pasobra nos ta biba den un comunidad chikito y nos no kier bay kita pan di niun hende.”

Aprobacion medico ta importante pa laga manera e ta

Pero AZV no ta kere cu mester cambia tur aspecto di ley. Den e mesun caso di Noni por ehempel e famia no a bin na remarke pa cuido di AZV pasobra a bay afo sin busca aprobacion medico. Aunke cu AZV ta sinti comprension pa e famia, e realidad ta keda cu nan tin cu wanta nan mes na ley. Pues ora nos a puntra si e parti di aprobacion medico mester keda, sra. Tchong a expresa cu esaki si ta algo cu ta importante pa laga manera cu e ta.

Di e manera aki por percura cu ningun ciudadano ni individuo por determina si un caso urgente of no y si tin cu manda hende afo si of no. “Esaki tin di keda den man di expertonan cu por determina esaki.” E ley di AZV mas aleu ta stipula cu si e cuido por wordo brinda na Aruba, lo mester tuma e cuido na Aruba. Sinembargo segun sra. Tchong, ‘Despues cu nos a sinta cu e famia nos a mira cu probablemente nos no lo por a cubri tur e gastonan si lo a sigui tratamento aki en todo caso.’

Historia di ley y organo AZV

Tur e tempo cu AZV ta existi, ya caba desde 2001, por mira cu e organo a mira diferente cambio. Pero aunke AZV como tal a wordo crea den 2001, e ley cu ta regla cuido medico general y seguro medico general ta existi desde 1992, segun sra. Tchong. Pues tin cierto puntonan cu sigur lo por wordo mehora, mirando e trayectorio cu AZV tin.

“Nos por discuti cu otro riba e parti por ehempel si e 52 sesion pa aña di revalidacion cu ley ta stipula ta suficiente.” Sra. Tchong ta reconoce cu den cierto casonan e no ta suficiente, loke AZV ta cubri. “Pero mester realisa cu semper den paisnan afo e revalidacion lo ta mas extensivo pasobra tin mas experticio.”

Sinembargo e rol di AZV ta keda como consehero den e caso cu kier cambia ley, pasobra esaki ta keda den man di huristanan y parlamento. Nos lo acerca gabinete nobo y tambe parlamento pa haya nan punto di bista riba e topico aki.