Mester sigui riba e rumbo aki?

E asunto di e contratadonan cu a haya carta di retiro di e gabinete nobo ta keda hala atencion. Nos ta scucha y lesa e comentarionan, pero ta mira hopi ‘herhaling van zetten’: ripiticion di argumento, sin cu ta trece punto di bista nobo. Sin embargo, tin aspecto cu segun nos, no a bin dilanti ainda. Un intento pa haci esaki.

Nos ta bolbe na 2009, tempo cu e prome gabinete Eman a drenta Bestuurskantoor. Den poco tempo a bira conoci cu, mas cu e gabinete prome cu nan, a cuminsa haci uzo di coordinador. Un dado momento, banda di henter e aparato gubernamental, cu di mes caba tabatin demasiado hende, nos problema cronico, tabatin mas di 400 hende cu tabata rondona e ministronan, pa facilita esakinan funciona ignorando gran parti di e aparato. Esaki completamente segun e filosofia di e partido, cu nan mester nan ‘hende di confiansa’ rond di nan pa por funciona. Pero, e argumento tabata cu no mester kere cu esaki ta aumenta e problema di demasiado hende riba payroll di gobierno, pasobra ‘nan ta bin cu nos y nan ta bay cu nos’. Un lema completamente propiedad di e partido aki.

Pero kico a cuminsa bira e problema? E contratadonan aki mes a cuminsa ambiciona siguridad den bida. Ta bunita pa bo tin un job bon paga cerca un ministro, pero que hubo si e gobierno cay y bo mester baha hunto cu ne? Ta con ta caba di paga e cas grandi plus e SUV nobo nobo ey? Hasta tin e caso di cierto persona cerca di e partido cu a perde trabao den sector priva y inmediatamente a haya trabao bon paga, miho cu e ministro mes, como consehero. Anto consehero di kico? A base di cual experticio? No, ta logico cu nan ta busca refugio cerca e dunado di trabao mas sigur cu tin, cu ta gobierno! No, como ser humano nos por comprende masha bon cu esey a bira e ambicion. Pero esey ta implica cu gobernacion mester sigui tuma esaki como maneho? Tin motibo urgente pa no continua cu e proceso aki.

E problema ta parcialmente den e volumen di hende contrata pa e ministronan. Si manera antes, cada ministro tin un par di persona den su despacho, y por lo demas ta busca apoyo cerca e departamentonan cu ta cay bao di e ministerio ey, lo no tin problema, hasta si na fin di e periodo di gobernacion ta busca un trabao adecua pa esunnan cu ta desea esey. Pero ora nos ta papiando di e caso mas severo di patronahe politico den historia di Caribe Hulandes, cu centenares di hende pa duna trabao, nos tin un problema grandi. No solamente di aloca e hendenan aki segun nan experiencia y conocemento, pero tambe pasobra den un solo golpi esaki ta distorsiona henter e maneho y planificacion di recurso humano di gobierno. Na 300 o 400 hende, henter e maneho di personal, y principalmente e entrada ordena den e aparato gubernamental, a bira un asunto di core campaña prome, cualifica como simpatisante fanatico di e politico, anto ora e bira ministro bo ta haya bo contracto prome, y cu tempo bo puesto como ambtenaar. Y den tur esey no tin ningun prueba obhetivo di kico e persona por presta den e funcion, pasobra el a gradua den e scol mas importante y a haya su diploma di ‘hende di confiansa’: e despacho di ministro como departamento di Recurso Humano estilo nobo…

Ta asina dificil pa comprende cu henter e asunto aki, si nos ta continua den e direccion aki, no tin absolutamente nada di haci mas cu bon gobernacion y un maneho responsabel di e recursonan di e pais? Ta parce cu e anterior prome ministro ainda no ta realisa ta ki sorto di desastre el a crea den gobernacion, aparte di cu e wel di stop di propaga e lema di su partido di “nan ta bin cu nos y nan ta bay cu nos.” Por cambia esey pa “nos ta bin cu nan, nos ta bay y nan ta keda…” Y mas berguensa ainda e ta duna, ora nos scucha e discurso emocional di e persona aki, cu ta pretende aparentemente cu tur hende den e despacho di un ministro tin e sagrado derecho di bira ambtenaar, pa e simpel hecho cu el a pasa e balotahe di e politico y di e partido.

Ta bira tempo pa un cambio, y e cambio ey ta cu mester bolbe radicalmente na un modelo di gobernacion, unda henter e proceso di reclutamento di empleado publico ta mara na plannan fiho y aproba di cada departamento, y cu regla estricto pa maneho di personal. Como sancion pa e mandatarionan cu tin problema cu regla, tin dos solucion. Uno ta cu ta bira castigabel pa ley pa nombra hende ignorando e cuadro legal pa esaki. E mandatario cu peca, ta bay paga e empleado di su propio saco. Of ta saca henter e nombramento di personal for di man di e ministronan y ta encarga un organismo publico cu e tarea aki. Tin ehemplo den otro pais con pa haci esey.