Parlamentario Sue Ann Ras(MEP):
Parlamentario Sue Ann Ras(MEP):

E suicidio bou di e hobennan ta, lamentablemente, un realidad cada biaha mas presente y mescos cu na mayoria pais rond mundo, ta un realidad cu ta creciendo. Siman pasa diamars, Aruba a conoce otro caso di un hoben di apenas 14 aña; netamente den su etapa di adolescencia. “E etapa fundamental di cambio y descubrimento aki, ta presenta cu diferente situacion cerca e hobennan, cu por produci ansiedad y depresion y por culmina den un tentacion di suicidio”, parlamentario Sue Ann Ras ta comenta.

Segun sra. Ras, desafortunadamente e problema aki ta toca hopi mas individuo cu nos ta imagina, ya cu nos mester ta consciente di e subregistro di caso, no solamente na Aruba, cual lamentablemente no tin cifra ni dato na un caminda central, sino riba nivel mundial, cu si tin dato. E suicidio entre e hobennan ta un tragedia cu masha poco ta papia di dje den nos sociedad y ta prefera di keda keto y evita e topico aki completamente. Ta conoci tambe cu den circulo periodistico, tin un acuerdo cu no ta raporta casonan di suicidio, pa asina no promove esaki y posiblemente trigger otro persona cu intencionnan igual.

Ta solamente ora cu ta trata di un persona publico, ta duna publicacion na esaki. Mundialmente e edad di 15 – 29 aña ta esun mas grandi, pa loke ta trata suicidio. Pues nos ta enfrenta directamente cu e realidad, cu nos hobennan ta haya bida asina doloroso, cu di un forma consciente y delibera, ta causa nan morto. Ta un topico cu ta impacta y sigur ta cuestiona nos sistema familiar, social y di salud mental. “No ta un secreto cu e topico salud mental ta un taboe na Aruba y hasta tin stigma bon hancra den nos sistema social y mi ta tribi hasta di bisa, cultural. Ta importante pa enfrenta e problema y trata na compronde e posibel motibonan cu un adolescente, cu tur su futuro pa biba, ta caba repentinamente cu su existencia, motiva pa un situacion, of den hopi caso, un sufrimento, cu ta oblig’e na tuma tal decision fatal”, sra. Ras ta sigui bisa. Combersando cu algun psicologo, ta remarcabel cu ta manda mas y mas mucha y hoben pa ricibi ayudo psicologico.

Loke ta resalta mas na Aruba, ta e parti di haci daño propio (corta, scratch y kima) y compaña cu e sintomanan depresivo y di soledad, pero no cu tur caso ta yega na e rekisitonan pa un trastorno. Incluso den mi experiencia como docente, hopi biaha e hobennan ta pidi e mayornan pa bay un psicologo y tin caso cu e mayornan ta nenga pa haci esaki, ya cu nan ta pensa cu esaki no ta necesario y tambe ta bin e sentimento di rechaso di comunidad. Depresividad tin un componente hereditario, pues sea un di e mayornan mes tabata ‘sufri di nervio’ of ‘tabata malo’.

Pero e factornan di ambiente tambe ta hunga un rol clave pa e sintomanan por desaroya. Nos mester ta alerta pa ‘red flags’, ya cu no tur ora un hoben lo mustra depresivo of no na e manera cu nos ta kere un persona lo mustra, ora tin un depresion. Un problema comun cu un di e psicologonan a indica ta, cu ora un hoben ta menciona cu e no kier biba mas, e mayornan ta reacciona via di bisa e hoben pa ‘stop di papia coy loco’. E expresion aki no ta yuda e hoben na comunica su sentimentonan y tampoco ta facilita e fase pa e hoben papia tocante su preocupacion of problemanan. Segun e parlamentario, e pregunta ta surgi, si nos como adulto, por haci algo pa transcende den bida di e hobennan y evita pa mas hoben yega na e decision fatal aki di kita nan propio bida.

“Si nos no tuma accion awo, nos ta permitiendo conscientemente cu hopi di nos hobennan ta keda desvia entre e decision di sigui biba sumiso den su angustia y tristesa of caba cu e dolor sin posibilidad di bay bek y esaki sigur no ta bida”, parlamentario Ras a finalisa bisando.