Cuido medico y seguro general medico ta tema hopi importante den e actual debate electoral. Nos salud al fin ya l cabo ta un di nos preocupacionnan mayor. Desde 2001 nos ta pertenece na e grupo no mucho grandi cu conoce un sistema di seguro medico general. Esey tin bentaha grandi pa tur hende. Nan no mester preocupa si nan ta haya cuido medico ora cu nan mester esaki. Naturalmente e debate tocante e calidad di e cuido medico y tambe e servicio duna pa e diferente entidadnan cu ta envolvi den esaki ta keda un tema di discusion, unda diferencia di opinion ta keda semper. Nos conoce e criticanan general riba tempo cu mester spera pa haya cita cu dokter di cas y specialista, servicio na ‘Spoedeisende hulp’, problema haya prome y durante estadia den exterior pa tratamento medico. Tur esey no ta bay trata den e espacio aki. Na luga di esey, ban tira un bista riba e desaroyonan strategico den e tereno aki y kico ta e alternativanan cu nos tin. Esey ta trata na prome luga di e aspecto financiero di e asunto. Nos por desea e miho cuido medico di mundo, semper esaki ta keda limita pa loke ta financieramente posibel. Anto e pregunta: kico nos ta gastando en total na gasto medico y esey ta sostenibel a largo plaso? Cuanto di nos recursonan ta bay na gasto medico, compara cu otro gasto cu nos tin y tambe ta exigi recurso financiero.

Na e momento aki nos ta crusando e limite di Afl. 400 miyon pa aña cu AZV ta costando nos. Aña pasa nos a gasta practicamente Afl. 411 miyon en total na AZV. Pa e añanan venidero, AZv mest ta proyecta un crecemento cu gradulamente ta yega na un total di gasto di Afl. 475 miyon na 2020. Esaki ta a base di e proyectonan cu tin planea, cu ta encera entre otro e expansion di servicio di cardiologia y oncologia na Aruba mes. Esaki ta hopi? Si nos tuma aña 2016 por ehemplo, nos tabatin gasto medico na nivel di 8,6% di GDP. Esey ta relativamente faborabel compara cu otro pais cu tin un sistema di seguro medico comparabel. E pregunta ta naturalmente si e 475 miyon di 2020 ta mas o menos nivel ainda, compara cu e GDP di e aña ey. Si nos tuma e proyeccion di Banco Central den su ultimo Economic Outlook (mei 2017) nos por spera un GDP nominal di alrededor di Afl. 5425 pa 2020. Esaki principalmente basa riba reapertura di e refineria como ‘upgrader’ manera planifica. Esey ta duna nos un gasto medico total compara cu GDP di 8,7%. Di e banda aki mira, cos no ta mustra asina malo. Pero tin mas cos pa tuma na cuenta y esey ta di unda e suma total ta bini.

Na 2016 prima di AZV tabata percura pa 58,1% di e total di entrada; BAZV pa 28,6% y e resto, 13,3% gobierno a cubri. Pa 2020, un parti hopi mas grandi lo mester bin di gobierno su presupuesto, en bista cu AZV mes no ta mira un desaroyo mas faborabel pa e entradanan di prima y BAZV. Di Afl. 54,6 miyon na 2016 e contribucion di gobierno lo mester crece te na Afl. 97 miyon, si nada no cambia na porcentahe di prima AZV y BAZV. Mirando e perspectivanan di austeridad cu gobierno tin su dilanti den e proximo añanan, ta obvio cu gobierno lo no bay carga e aumento di contribucion na AZV sin mas. Tin hasta recomendacion (di IMF) pa deshaci enteramente di e contribucion na AZV. Si haci esey, na 2020 practicamente nos ta papiando di un aumento di 2% di GDP cu mester bay pa AZV, sea como prima, o como BAZV, o algun otro solucion financiero.

Cu tur esaki, awor nos ta drenta den awanan netamente politico. Si mester saca gasto medico completamente for di presupuesto di gobierno, esey ta un decision cu gobierno mester tuma. E ta bay significa un peso mas grandi pa trahado y dunado di trabao, o e ta bay ta un peso extra pa economia den forma di aumento di BAZV. Tin naturalmente otro alternativa y esey ta cu gobierno ta sigui absorba su parti di AZV riba presupuesto, pero lo mester haci ahuste otro caminda, por ehemplo bahando gasto structuralmente, por ehemplo den gasto di personal. Esey tampoco ta parce un alternativa cu lo gana premio di popularidad y por lo tanto no asina probabel, pasobra e partidonan politico no ta bay haci esey.

Tur bista ta riba e crecemento economico, cu manera menciona caba, na 2020 si tur cos bay bon lo por yega na Afl. 5425 miyon. Esey ta brinda e posibilidad pa gobierno acapara un total mas grandi na entrada for di diferente impuesto. Si no bin cambio drastico den e sistema total di impuesto, gobierno lo haya mas entrada pero no tanto pa compensa e aumento di su contribucion na AZV completamente. Ta parce anto cu den e proximo añanan aumento di nos contribucion como ciudadano na e recursonan pa mantene nos seguro medico, ta bira inevitabel. Ken ta hiba esaki debate?