editorial 2_15_1.jpg

Despues di como dos aña sin ningun actividad, diripiente e proyecto di comunidad sostenibel na Kibaima a haya bida nobo. Aki mas o menos un aña, si tur cos ta bon, e proyecto ta cla y nos por bay presencia kico den bida real esaki tin pa aporta. Riba su mes no tin nada malo den e proyecto, ya cu pa cada pais y cada gobierno, ta importante contempla futuro y analisa den kico  inverti awor pa mañan por prospera miho. Den esaki ta di suma importancia cu gobierno, conociendo su limitenan financiero, mester sirbi como catalisado pa otro partner bin inverti den un proyecto asina. Esey no ta e caso pasobra hasta e presencia di TNO na Aruba ta algo altamente subsidia pa gobernacion mes. Lo tabata di aprecia si Aruba por a bira un centro di estudio y investigacion cientifico riba tereno di sostenibilidad, pero mas bien facilitando otro entidad di exterior bin inverti den research. Pa loke ta TNO mes, ta dificil pa imagina cu Aruba tin suficiente ‘trabao’ pa e instituto aki den su ramo. Pero, esey no ta kita cu un instituto asina por opera den henter nos region y si e tin exito, por yuda emplea cientificonan hoben di Aruba mes. Pues no ta trata di simplemente subsidia un instituto di prestigio internacional pa establece un sucursal pa beneficia plannan di actual gobierno, pero mester tin pa futuro un balor agrega riba su mes. Nos por diferencia di opinion si esey ta factibel of no, pero tempo lo mustra esey.

Den e caso di e proyecto aki, lamentablemente mester constata cu ta solamente entidad di Aruba y TNO ta envolvi. Cu esaki no ta bisa cu e proyecto no por tin balor agrega. Lo ta interesante pa sa kico den practica lo ta bay ta e totalidad di gasto y beneficio ora ta combina diferente tecnologia riba tereno di produccion di energia electrico, tecnica di reduccion di uso di energia electrico (isolacion, uzo di aparato y makinaria di consumo reduci), maneho di desperdicio y di awa potabel y awa sushi, etc. Tur esaki den nos medio ambiente cu tin su particularidad den sentido di deteriora rapido di cierto tipo di material pa motibo di solo y biento fuerte.  

Pero si esey ta e proposito, anto nos por tin hopi mas perspectiva si nos realmente cuminsa usa e recursonan cu nos tin. Esey ta significa cu nos mester habri wowo y wak mas leu cu e pantaya cu gobierno ta pone nos dilanti. Por ehemplo, pakico nos no ta concentra riba investigacion y analisis di problema cu cual nos ta lidia diariamente y cu ta parce cu no tin solucion? Nos ta referi aki na e problema di procesa desperdicio, cu ta parce malamente pega. Ta facil pa manda cobra cada hogar of empresa tur luna pa recoge sushi, pero no tin bista ainda riba kico gobierno ta haci pa e placa ey. A inicia un proyecto di converti desperdicio den gas, a hasta pone e tuberia te na planta di WEB… y despues nos a drenta un silencio profundo. Nos ta na shete aña despues cu un gobierno nobo a bin aden cu e firme decision di deshaci di e proyecto di ‘fluff’ cu segun nan tabata un fracaso. Si acaso e no tabata ainda, nan procede segun decision di corte recien a caba di percura cu el a bira esey. Contal cu den tur e discusion ey, no tin solucion pa e monton di sushi cu nos ta practicamente hoga aden. Ta ironico pa mira poco dia pasa con un truck di un compania liga na esun cu mester a bay produci gas, ta basha desperdicio den mondi. Nos no a tende nada tampoco di algun autoridad cu a bay actua riba e incidente aki.

Loke nos ta trata di trece dilanti aki ta cu, ora cualkier gobierno ta atende tema y posibilidadnan relaciona cu sostenibilidad, for di punto di bista di maneho strategico ta recomendabel pa pone prioridad riba e asuntonan cu ta pidi, o hasta ta grita pa un solucion. Anto ta aki nos no ta mira un stipulacion drechi di prioridad, pero ta duna preferencia na e show cu ta hopi mas facil pa organisa, cu cuminsa traha berdaderamente riba e problemanan grandi cu nos tin. Nos no a ni toca ainda e tema di cambio pa energia renoba, cu e gobierno aki mes a brasa te casi mata e pober baby… Tanto  aña despues, loke tin ta un parke di molina, cu si nos memoria no ta faya nos, tabata t’ey caba dia nan a drenta gobierno. E capricho di kier un otro parke cu por bende como ‘di nos gobierno’ den tereno cu ta destina como area berde, na luga di explora otro posibilidad di energia renoba, tin nos den e impasse di awe. No ta pornada gobierno a bolbe brasa e proyecto na Kibaima, pasobra ta bon conoci cu riba tereno di energia alternativo, no tin nada nobo di spera por lo pronto. Establece prioridad no ta algo di ‘smart’, sino di ‘sabiduria’.