Han Lindeboom

Den un charla di profesor Hulandes Han Lindeboom, el a haci un yamada fuerte atrobe pa e islanan Caribense Hulandes uni pa salba nos coral. Y asina scapa nos economianan di bay perdi.

Manera Bon Dia Aruba a publica varios biaha caba, investigacionnan ta mustra cu nos coral ta core peliger. Esaki no tin consecuencia desastroso pa nos naturalesa, fauna y sistema ecologico so, sinembargo tambe pa nos turismo y asina henter nos economia.
E profesor a traha e ∆ (delta) plan pa salvaguardia e coralnan y asina tambe tur economianan di e 6 islanan Caribense Hulandes. El a presenta e plan aki na Boneiro, Corsou y ayera na Aruba. Un grupo di mas o menos 45 hende a bin scucha bou di cual representantenan di diferente NGO nan.

E profesor ta enfatisa cu e ta e iniciado y su meta ta pa lanta hende na e islanan pa tuma accion y den un forma di colaboracion. Pasobra solamente hunto e islanan por scapa e desaster cu aki 10 pa 20 aña tur e coral a muri, e ta enfatisa. Cu tur efectonan negativo, manera nos a publica caba: entre otro pisca ta muri; lama ta bira toxico hasta pa hende pa motibo di crecemento di alga toxico; santo blanco di nos beachnan lo bay perdi; mas erosion di nos costonan; turismo lo sufri severo y asina tambe nos economia.

E profesor a papia cu gobernantenan na Boneiro (cu entre otro gezaghebber Edison Rijna) y na Corsou (cu entre otro premier Eugene Rhuggenaath) y na Aruba (cu entre otro gobernador Alfonso Boekhoudt) y tambe cu otro representantenan di varios NGO nan y organisacionnan cu ya ta purba di conserva e coralnan.

Te awor e ta buscando hendenan di cada isla cu kier sinta den un sorto di taskforce pa cuminsa traha plannan y bin cu accionnan. Entre otro el a haya Jaime Saleh disponibel (ex gobernador di Antias entre otro) pa duna un man y  yuda cu mas hende. E profesor ta bisa e publico ayera cu e ta convenci cu ya hopi hende riba e islanan mes ta ripara cu tin problema y cu e situacion di e coral ta deteriorando rapido. “Hasta si Hulanda no ta kier duna hopi placa pa por ehecuta e plan, mi ta mira cu hendenan ya ta disponibel pa cuminsa traha.”

1 biyon necesario
Segun su plan, profesor Lindeboom ta calcula cu mester di 1 biyon euro parti over di 10 aña pa scapa nos coral y nos economia. Esaki ta inclui un bon infrastructura cu ta entre otro limpi tur awa di riool prome cu e ta drenta lama y tambe pa awa sushi como tambe sushi solido. E no ta haya e suma aki halto si ta compara e suma cu Hulanda anualmente ta gasta na nan delta plan cual ta 2 biyon. Sinembargo e ta consciente cu awor no por conta mucho riba Hulanda pa un contribucion financiero.

E ta bisa cu a purba di convence e informador pa añadi algo den e acuerdo di gobernacion cual diamars e coalicion nobo di Hulanda a presenta na Tweede Kamer. Sinembargo e no a logra como cu e gobernacion nobo kier inverti solamente den e islanan di BES cu ta cay directamente bou Hulanda. Ora di busca placa na Hulanda, e profesor mes a enfrenta basta muraya na caminda. Pero e tin optimismo como cu e tin sosten di diferente partido politico y tambe Cas Real, e ta bisa.

Y e ta mira cu e ayudo cu Hulanda kier duna St. Maarten ta crea posibilidad tambe como cu mester reconstrui e infrastructura y asina di biaha por tene cuenta cu e coral. Eynan Hulanda tambe por cuminsa, segun e profesor.

En general e no ta kere cu Hulanda lo bin cu ‘montonnan di placa’. Esaki pasobra nan tin miedo pa corupcion y cu e placa ta bay den saconan sin cu e ta logra su meta, e ta expresa.  “Pues ora ta yega asina leu (cu Hulanda lo inverti, red.),  mester tin algo lanta cu structuralmente ta bon hinca den otro, unda e placa ta biniendo for di fondonan bon regula y ta bay na e destinacionnan palabra.”

Pero pa awor e ta bisa ainda nan ta den e fase inicial: esta conscientisa hende, organisacionnan, gobiernonan di e importancia di e plan y proteccion di nos coralnan. “Haci nada no ta un opcion. Mi tabata contento awe mainta ora di snorkel cu mi a topa anda riba un par di pidanan di coral bunita. Esey ta importante pa restaura nan y asina nan crece otro caminda bek. Pero si no tin coral mas, tampoco ta bala la pena mas. Mi ta compronde cu tin otro cosnan cu tambe ta rekeri atencion. Pero nan ta pa termino cortico, esaki ta pa termino largo. ”

Check bo boter di sun lotion
A puntra e profesor tambe kico como ciudadano por haci awor caba pa proteha e coralnan. “Check bo boter di sun lotion riba oxybenzone. Si e ta contene oxybenzone, tir’e afo y bay tienda pa cumpra un sun screen sin esaki. Esaki bo por haci di biaha.”