Recientemente a lanta henter un discusion tocante e firmeza di nos moneda local, a base di un entrevista cu dr. Alberts den Bon Dia Aruba. E tema a bira cayente pasobra e persona cu a doctora recientemente a base di su experiencia na Aruba y St. Maarten, a describi kico ta pasa si no tin un bon maneho di divisa di un pais, especialmente den e situacion unda Aruba ta. A bin un reaccion fuerte di banda di Banco Central, y cu nos a publica tambe.

Banco Central ta argumenta cu a hiba semper un maneho responsable y cu como prueba di esaki nos tin awor un reserva di divisa cu ta yega pa 10 luna di importacion. Esey ta logico tambe pasobra nos economia a cay back te na mitar, cu consecuencia cu nos no mester importa tanto. Esey ta simplemente un hecho y ta loke sa yama na Hulandes ‘geluk bij een ongeluk’. Nos ta kere cu den e entrevista cu Alberts e tabata describi mas bien kico por pasa si no ta cuida e moneda, loke por ta e caso si ta sigui fia placa local, cu finalmente ta yuda crea mas consumo, loke ta conduci na mas importacion, pasobra fuera di aire fresco, Aruba no ta importa nada gratis, y nos ta importa tur cos, practicamente. Ta p’esey varios persona cu conocimento di e materia tabata argumenta pa bay di acuerdo cu Hulanda pa por haya acceso na prestamo den divisa, cu ademas na un nivel di interes cu ta scapa nos miyones. Despues cu gobierno recientemente a bay busca prestamo riba mercado local, no a haya e suma busca, un señal cu di tur manera busca fondo riba e mercado local no ta duna perspectiva, cu e propio ministro encarga cu finanzas confirmando cu no ta busca mas placa riba mercado local. Esey ta bon noticia pasobra mas placa local, si e tabata disponible y ta ser usa pa aumenta poder di compra local, ta come den nos divisanan. Nos no mester di esey. Straño si cu nos no a tende Banco Central comenta tocante e caminda no desea cu en general e fiamento riba mercado local ta significa, na momento cu nos motor di trece divisa aden, no ta funciona.

En todo caso, e capitulo ey ta parce cera, y e conclusion ta cu nos por haya solamente placa di exterior, den divisa naturalmente. Aki ta dificil pa imagina cu lo por fia riba mercado internacional, tambe pa e situacion deplorable cu nos ta aden. Kico e situacion ey ta actualmente? Gobierno mes, y Banco Central, ta tuma como punto di salida un GDP pa 2020 di Afl. 3.992 miyon. GDP di 2019 tabata na Afl. 5.895 miyon. Conclusion: nos ta cay back casi dos mil miyon florin, y nos mester bay back te na 2003/2004 pa nos mira cifra parecido di GDP. Aña 2004 tabatin Afl. 3.989 miyon y 2003 tabata net bao di e suma proyecta pa e aña aki. Segun e ultimo raportahe di gobierno di mitar di 2020 nos tabata na Afl. 4.665,6 miyon di debe, cu tabata duna un corelacion di debe/GDP di 116,9%. Nos por corda ainda cu tabatin gritamento ora secretario di estado Knops a calcula cu si Aruba fia 400 miyon florin mas, nos ta end up na 129% di GDP. Esey no ta e caso, pasobra gobierno a haya solamente Afl. 171 miyon, pero cu esey ya nos ta na 121%… and counting. Pasobra nos no a caba di fia, aunke ta birando visto cu ta di Hulanda so nos por fia. Promer cu nos caba di fia pa e aña aki, nos ta bay den careda di 140? 150%? Y ainda ta pretende cu ‘djis un tiki mas interes riba debe’ no ta haci daño? Pakico nos lo ta diferente di otro pais cu na e tipo di debe aki ta core e peligro di crash, pa via di e spiral di pago di debe y interes, mientras ta birando un problema pa haya placa fia debi na nos rating y ademas e aprobacion di Reino cu nos mester?

Ademas, nos tin como agaravante cu nos economia no ta draai y no tin fecha pa habri tampoco. Hasta si nos tabatin e economia cu nos tabatin na februari ainda, e situacion di un debe publico na e altura cu e ta awor ta sumamente peligroso, pa via di e capacidad di paga debe y interes ta bira un problema mayor. No ta straño cu Banco Central ta sali defende un punto cu nos por facilmente ta di acuerdo cune, pero ta silencioso riba e peligro grandi cu ta bay tuma nos no aña, sino decada pa remedia? Tur ama di cas por bisa bo cu si bo gasta mitar di loke bo tabata gasta pa cumpra cos, anto un luna di placa ta bira dos… Pero e peligro cu nos divisanan caba ta menos urgente, net pasobra nos tin ayudo di Hulanda, y nos lo keda haya esey tambe, si nos ta yega na e acuerdo cu 80% ta sclama p’e. Pa sali di e abismo di 2000 miyon florin di GDP cu a desaparece, nos mester gobernacion cu tino pa hopi aña; nos ta haya esey?