Diasabra dia 2 di januari 2021. Anochi un publico basta anima di mayoritariamente turista ta duna e area di Southbeach un aspecto di animo. No completamente manera e tabata promer cu e crisis di e pandemia a bin cambia tur cos, pero toch un vista agradable di movimento y diversion.

En todo caso un vista bastante diferente di e scenario cu por a mira durante hopi luna den e area turistico aki. Aruba ta na caminda pa recuperacion? Esey nos tur ta spera pero nos no sa. Por cierto, hasta nos autoridadnan riba tereno economico no sa. Casi yegando fin di aña Banco Central di Aruba a presenta un proyeccion di posible desaroyo economico durante e aña nobo aki, unda ta mustra hopi cautela, expresa den algun scenario variando di pesimista pa optimista. E modelo pesimista ta tuma como punto di salida poco mehoracion den e situacion actual, loke ta resulta den menos entrada, menos inversion, menos consumo priva y publico, y un reduccion di GDP. En cambio, e scenarionan neutral y optimista ta mustra ambos un crecemento di GDP, unda esun optimista ta yega te na un aumento di GDP real di 5,4%. Algo cu pa hopi aña nos no a mira, pero esey tin di haci cu e caida grandi di economia aña pasa, asina cu un recuperacion relativamente modera ya ta mustra fuerte den porciento.

Awor, un cinico por pensa cu Banco a construi algun scenario cu ta ‘cubri tur base’, di manera cu na fin di aña ‘semper nan tin razon’. Realidad ta cu den e proximo lunanan cos por bay en berdad den direccion completamente diferente, dependiendo kico ta bay pasa den exterior, loke ta mara na e papel primordial di recuperacion di turismo; sin esey lo tin poco perspectiva pa mehoracion. Situacion economico na Merca por mehora gradualmente den e proximo lunanan, pero ta parce di ta bira mas grave promer cu mira mehoracion mas den curso di e proximo verano. Esey ta implica caba cu pa e promer parti di 2021 cambio lo keda modera. Principalmente e efecto di vacunacion masal na e mercado turistico principal aki lo no ta di inmediato, pero mas den curso di aña si.

Banco ta mira tambe poco progreso den consumo publico, unda den tur tres scenario ta tuma como punto di salida un caida nominal di consumo di -3,4% (den consumo real di -1,1%). Esey ta sugeri cu Banco tampoco ta mira mas espacio financiero pa sector publico gasta mas, pero mester tuma na cuenta cu na 2019 caba tabatin un tendencia negativo den consumo publico, bao di e restriccionnan di presupuesto manera e tabata, ya cu e situacion precario no a bin cu Covid-19, pero tabat’ey caba. Di otro banda, no ta bisa nada ainda di e otro aspecto importante di gobernacion, cual ta e payroll total cu lo bay tin pa 2021. Ta dificil pa imagina cu aki no ta bay bin cu mas medida, ya cu gasto di salario ta casi mitar di gasto total. Por lo pronto nos no lo tende tanto di esey, ta despues cu presupuesto (hunto cu Hulanda) keda cla lo haya sa mas di esey.

Accion di gobierno tin efecto tambe riba consumo priva, di dos manera. Ta sigur cu e programanan di subsidio di salario lo continua, loke ta añadi na e poder di compra general. Tambe e suma grandi cu gobierno ta pone den circulacion a traves di su payroll total tin un impacto grandi. Ta p’esey ta importante pa sa cuanto austerisacion lo tin den e sentido aki riba presupuesto 2021.

Tur esakinan ta cos riba cual nos no tin mucho gara. Pregunta ta keda kico ta e cosnan cu nos mes por haci pa yuda nos mes. Tin algun bon idea a bin dilanti, cu ta haci diferencia modera, pero en todo caso por yuda. Asina por ehemplo e idea di atrae turista cu pa algun tempo ta usa Aruba como base pa nan negoshi, evadiendo asina un situacion menos faborable na nan propio pais. Hustamente den e pandemia aki hopi hende, na tur parti di mundo, a siña haci lo maximo di trabao y comunicacion online, di tal manera cu pa hopi asunto nan no mester ta presente fisicamente na nan pais pa negoshi por sigui. Lamentablemente esaki ta requeri tambe un tipo di ‘thinking outside the box’ di e mandatario y ambtenaarnan cu mester facilita esaki. Honestamente, te awor ta un silencio sordedor nos a tende di e banda ey. Nos tin miedo cu den esaki tambe nos funcionarionan publico ta mustra nan banda tradicional, unda ‘pa cada solucion nan sa un problema’. Y esey ta di lamenta, pasobra nos mes a topa cu caso concreto di empresario turista, cu ta enfrenta un situacion di Covid dificil na nan pais, y tin e medionan financiero tambe pa alarga nan estadia cu algun luna; ganashi pa Aruba.

Mas en general, durante 2020 y ainda, nos ta tende regularmente di e famoso ‘red tape’ cu mester bira ‘red carpet’. Pa mas cu nos mandatarionan ta encariña cu e bunita frase ey, nos no ta mira nada ta bira mas concreto den e sentido aki. Por ta cu nos mester warda te ora campaña electoral subi caya pa nos cuminza tende idea, nobo of usa, di kico nos ta bay haci diferente?