En conexion cu e Dia di Accion pa Calor (Heat Accion Day), cual ta ser observa awe 2 di juni, e rapport nobo di cientificonan di World Weather Attribution (WWA), e Centro di Clima di Cruz Cora y Climate Central ta evalua e influencia di cambio di clima causa pa hende riba olanan di calor peligroso durante e ultimo 12 lunanan (1 di mei 2024 – pa 1 di mei 2025). Resultado di e evaluacion aki ta revela cu Aruba ta ocupa e prome luga pa loke ta e cantidad di dianan di calor den un aña.
E periodo di analisis ta abarca e aña mas cayente di Tera y e januari di mas cayente cu a yega di ser registra. E rapport a haya cu cambio di clima causa pa hende ta aumentando calor extremo peligroso pa biyones di hende, y ta haci eventonan di calor mas largo y mas probabel.
E resultadonan clave di e analisis ta inclui cu durante e periodo di 12 luna, 4 biyon hende, mas o menos 49% di e poblacion mundial, a experiencia por lo menos 30 dia adicional di calor ekstremo debi na cambio di clima causa pa hende; den 195 pais/teritorio, cambio di clima por lo menos a redobla e cantidad di dianan di calor extremo, compara cu un mundo sin cambio di clima; tur 67 evento di calor extremo, identifica como significante basa riba temperaturanan record of impactonan grandi riba hende of propiedad, a ser haya di ta influencia pa cambio di clima.
E rapport aki tambe ta demostra e rol crucial di sigui y informa riba impactonan di calor extremo y ta ofrece solucionnan accionabel pa riesgo di calor.
Aña 2024 tabata, un biaha mas, e aña di mas cayente registra, surpasando e aña anterior. Tambe el a marca e prome aña den cual e temperaturanan mundial tabata claramente 1.5°C of mas riba e promedio pre-industrial pa henter aña. Cada luna di januari pa juni 2024 tabata esun di mas cayente cu a yega di ser registra pa e luna respectivo ey, mientras cu e resto di aña tabata solamente un poco mas fresco cu e periodo di kibra record di juli pa december 2023.
Aña 2025 a cuminsa cu e januari di mas cayente cu a yega di ser registra y e cantidad di ijs di laman Artico di mas abou cu un temporada di winter cu e Hemisferio Noord a yega di mira.
Pa compronde e grado di e calor extremo impulsa pa cambio di clima den e ultimo aña, cientificonan di Climate Central a analisa temperaturanan diario den 247 pais y teritorio den e periodo concerni (1 di mei 2024 te cu 1 di mei 2025) usando dos mecanismo principal.
Dianan di calor extremo: E mecanismo aki a enfoca riba dianan cu temperaturanan cu hende lo considera cayente a base di nan experiencia local. Pa cada luga den e set di dato, ta wak e temperatura cu ta mas cayente cu 90% di e temperaturanan observa na e sitio ey durante e periodo 1991-2020 (tambe referi na dje como temperaturanan riba e di 90%). Esakinan ta ser defini manera “dianan di calor extremo.”
E sistema di Climate Shift Index (CSI): Usando e sistema CSI revisa a calcula e cantidad di dianan di calor extremo cu lo a sucede den un mundo sin cambio di clima causa pa hende y a compara esey cu e cantidad total observa. Esaki a permiti e cientificonan conta cuanto dia di calor extremo a ser agrega door di cambio di clima den e ultimo aña.
Den e ultimo 12 lunanan, ningun parti di mundo a scapa di calor extremo peligroso. Den tur pais, cambio di clima causa pa hende a agrega mas dia di calor extremo.
Di tur pais/teritorio, Aruba a conoce mas dia cu calor extremo — 187 dia. Sin cambio di clima induci pa hende, e promedio di persona na Aruba lo a experencia solamente 45 dia asina.
Cuater biyon hende rond mundo a experiencia por lo menos un luna adicional di dianan di calor extremo pa motibo di cambio di clima.
Den 195 pais/teritorio, cambio di clima a por lo menos redobla e cantidad di dianan di calor extremo, compara cu un mundo sin cambio di clima.
Poblacionnan vulnerabel ta carga e peso di impactonan di calor extremo. Bou di adultonan mayor y hendenan cu condicionnan medico pre-existente, calor extremo ta aumenta e riesgo di tension cardiovascular, angustia respiratorio y morto prematuro. Comunidadnan di entrada abou hopi biaha no tin acceso na componentenan pa duna friu, cuido di salud y vivienda sigur, loke ta empeora nan exposicion mientras ta limita nan habilidad pa recupera di malesa relaciona cu calor y otro impactonan. Pa trahadonan cu ta traha pafo, den solo y hende cu ta traha paden sin fria cara e riesgonan ocupacional aumenta, incluyendo deshidratacion, stress di calor, y productividad reduci.
Hende muhe na estado tambe ta enfrenta stress fisiologico aumenta durante exposicion na calor, loke por afecta negativamente tanto salud di e mama como di e baby. Un analisis recien di Climate Central a haya cu, durante e ultimo cinco añanan, cambio di clima a por lo menos redobla e cantidad di dianan considera peligroso pa hende muhe na estado den casi 90% di pais y teritorionan, y 63% di ciudadnan.
A pesar di retonan persistente, un rango di intervencionnan, tanto individual como sistematico, a demostra di reduci e impactonan di salud y social di calor extremo. Na nivel individual, ahusta actividad pisa na oranan mas fresco di dia, sosega frecuentemente, keda hidrata, y controla famia, amigo y bisiñanan por reduci impactonan di calor. Na nivel di cas, adaptacionnan di costo abou manera mehoracion di ventilacion, sombra, dak reflectivo, y cambionan di comportacion por baha exposicion significantemente.
Strategianan complementario ta inclui aumenta sistemanan di advertencia trempan di salud di calor, fortalece servicio di salud di emergencia, incorpora sosten di friamento den programanan di proteccion social, y reforsa infrastructura critico manera awa, coriente y sistemanan di transporte. Accionnan legislativo—manera actualisacion di codigonan di edificio, aplica seguridad di calor na trabou, y implementa diseño urbano resistente na calor—por sigui institucionalisa reduccion di riesgo.