Awe 6 di juni 2025, nos ta celebra Dia Mundial di Medio Ambiente, un fecha clave pa e yamada na nos comunidad pa refleha riba e importancia vital di nos naturalesa y medio ambiente en general.
E aña aki, e tema proponi pa e Programa di Medio Ambiente di Nacionnan Uni (UNEP) ta enfatisa riba e accion colectivo pa combati contaminacion di plastic un biaha mas (Beat plastic polution). Cu enfasis riba e impactonan di ‘microplastic’ den e medio ambiente cu ta encera nos bestianan y matanan pero tambe nos mes curpa humano.
Contaminacion di plastic su impacto negativo ta bisto riba e ecosistema di lama y riba nos beachnan, den suelo na unda nos ta crece nos cuminda cu ta encera siguridad di cuminda y te hasta den nos curpa y celebro ya a haya particulanan di plastic caba cu ta encera peliger pa salud di hende. Na Aruba, un isla chikito den Lama Caribe, e temanan aki ta crucial como cu nos ta depende riba un medio ambiente saludabel pa nos economia por sigui draai. Tur aña DNM ta trece campaña di diseñonan grafico pa publico haya sa mas di e temanan mundial cu ta urgente pa nos medio ambiente.
Nos ta biba den un paraiso natural, bendishona cu, rifnan di coral vibrante y cu un biodiversidad unico. Sin embargo, e presion creciente di desaroyo den turismo, y cambio di clima ta menasa pa e isla aki y su recursonan natural. Ademas, e problematica di uzo di productonan traha di plastic ta sinti cu no tin fin. Ta berdad cu tin productonan cu ta imposibel pa tuma accion riba dje manera den practica di medicina. Pero mester purba enfoca riba kico si nos por tin influencia pa haci cambio pa contene e bataya contra contaminacion di plastic.
Manera Nacionnan Uni su Programa di Medio Ambiente (UNEP) a pone enfasis riba e urgencia pa combati contaminacion di plastic, un material cu a bira ampliamente distribui den nos bida diario, paso e ta un menasa mundial. E residuonan di plastic yama ‘microplastic’ ta contamina nos lama, ta daña nos rifnan di coral y ta hasta yega den e cadena alimenticio. E lucha contra contaminacion di plastic ta un recordatorio pa tur nacion, inclyendo Aruba.
Dia Mundial di Medio Ambiente 2025 ta un yamada pa accion na tur habitante di Aruba. No ta solamente un dia pa celebra, sino un oportunidad pa renoba nos compromiso colectivo y ta “hunto nos por” cuida nos tera, nos lama y nos salud. Nos accionan tin impacto directo y visibel riba nos medio ambiente. Cada un di nos por contribui na un medio ambiente mas saludabel sin plastic.
Aki tin algun ehempel:
- Reduci uzo di plastic di un solo uzo: Opta pa productonan re-usabel manera tas di compra, cana cu bo boter di awa (termo) pa yena esaki (copi pa bebe koffie). Evita straw (pijp)di plastic, cuchiu, forki y cuchara di un solo uzo. Esakinan ta prohi pa drenta Aruba caba y ta den ley.
- Participa of organisa accion di haci limpi: na beach y den mondi , tambe bandi bo mesun cas. Nos areanan natural mester mas prevencion di contaminacion di plastic y otro desperdicio.
- Come mas na cas, evita ‘take out’: tur cuminda di ‘take out’ ta bin den un emboltura cu ta bira desperdicio.
- Spaar awa: Implementa practicanan di spaar awa na cas y negoshi. Colecta awa condensa di e airconan di negoshi y na cas pa muha mata of otro uzo, considerando e retonan di secura.
- Planta mata y cuida vegetacion tur caminda: Yuda cu accion di reforestacion y otro pa mehora calidad di suelo manera agrofreteria. No chapi yerbanan, nan ta yuda wanta e tera pa asina evita erosion. Planta mata local cu ta bay bon den tempo di secura. Evita e mata yama Neem e ta un mata invasor agresivo cu ta caba cu nos matanan local.
- Sostene iniciativanan local di conservacion: Duna sosten na e organisacionnan cu ta traha pa proteha naturalesa. Esaki por ta nos Aruba Conservacion Fundation cu ta maneha nos Parke Arikok y tambe otro areanan protegi di balor pa naturalesa y medio ambiente en general. Sea bo ta participa na un caminata y contribui, sea boluntario of haci un donacion monetario.
- Promove re-uza articulonan y recicla (duna un proposito nobo na e articulo uza): clasifica bo desperdicio. Awo cu no tin dump anticua mas di un ‘landfill’ practica separacion di sushi pa sostene programanan di resiclahe local y otronan cu ta exporta.
Como departamento di naturalesa y medio ambiente di Aruba, hunto cu diferente organisacionnan no-gubernamental y sector priva, a bin ta traha incansablemente pa implementa medidanan pa proteha nos medio ambiente. Iniciativanan pa maneho di desperdicio, accion di limpiesa ‘Limpi Limpi’, promove direccion pa mas uzo di energia renobabel, proyectonan di reforestacion y campañanan di conscientisacion tocante e impacto di plastic ta ehempelnan di esfuerso pa un futuro mas berde y sostenibel. Pero e logro pa e metanan aki ta depende di nos tur den accion.
E dia aki ta un recordatorio cu nos futuro y di e generacionnan cu ta bin ta inseparablemente liga na e salud di nos medio ambiente. Laga nos uni y duna un man, consciente di e rol cu cada un di nos tin pa garantisa cu Aruba ta keda un joya di naturalesa, un ehempel di sostenibilidad den nos region.
Laga e Dia Mundial di Medio Ambiente 2025 marca un renobacion di nos dedicacion pa un Aruba saludabel y resiliente. Cua of kico ta bo compromiso pa nos medio ambiente e aña aki?