Gobierno actual ta treciendo algo di claridad den maneho di e cantidad grandi di ciudadano di otro pais, cu ta pa hopi tempo ilegalmente na nos isla. Esey cu tur problema di tal situacion. Mientras cu di un banda por comprende cu gobierno ta desea di actua den e asunto mal atendi aki, no por contempla solamente e efectonan inmediato; ta necesario tambe analiza seriamente kico un amnistia general por tin como consecuencia a largo plazo. Banda di e consecuencianan positivo y negativo directo, mester mira e asunto den un contexto mas amplio cu beneficio riba tereno laboral so. Mester contempla e asunto como un caso di politica poblacional, cu no ta algo asina facil.
Pero ban cuminza cu e asuntonan a corto plazo. Nos tin un problema hopi mas serio cu djis e escasez di labor cu nos economia tin. Nos tin un escasez laboral mientras tin miles, entre 15.000 pa 20.000 persona indocumenta na nos isla, cu aparentemente ta biba y ta traha ‘somewhere’, si no nan no ta come. Ora ta lanza e idea di emplea e hendenan aki oficialmente, esey tin su banda bon pasobra e ta obliga e dunador di trabao pa sali for di scuridad y cumpli cu su debernan di registracion y pago di impuesto y prima social. Pero, ta simplemente premia e violacion di ley cu e empresario a comete hunto cu e persona indocumenta, lubidando tur e añanan cu nan a burla di ley den e pais aki, of e maneho lo inclui consecuencia hudicial pa nan?
Siguiente pregunta: nos ta continua den e mesun rumbo di varios decada, unda control debido di e autoridadnan envolvi tabata mas bien un farsa? Pa ripiti esaki un biaha mas: persona ‘ilegal’ no ta landa bin tera; e mayoria ta yega cu avion y no ta sali mas! Gobierno ta dispone di tur nan datonan inicial. Si nos no ta haci nada na esey, den poco tempo nos tin e siguiente problema: nos ta legaliza indocumentado y emplea nan den sector turistico y di comercio? Y ken ta bay haci e trabao cerca e dunador di trabao incumplidor anto? Nos ta laga un lote nobo di stranhero indocumenta drenta pa tuma e jobnan ey? Nos por ta contento cu nos promer ministro a mustra cu e ta consciente di e peligro cu Aruba ta bira un lugar atractivo pa migrante yega, en vista di e politica suaviza. Pero esey bo no por kere cu ta djis pone un fecha te ki dia bo mester tabata na Aruba pa pidi estadia legal, y cla bo ta. Hende ta keda yega y busca lugar di sconde y no ta sali… Nunca den casi 40 aña di gobernacion autonomo tabatin medida di busca y expulsa e ‘turista’ cu ta keda atras… Gobierno actual si ta bay haci esey? ‘Hay que ver para creer’.
Awor atencion pa e problemanan a largo plazo. Na varios ocasion nos a trata e problema pa futuro cu e grupo grandi di indocumentado ta representa pa nos comunidad. Nos no ta critica e benevolencia di gran parti di nos pueblo, pero no por ta asina cu nos ta cera wowo tampoco pa e problemanan cu po surgi di ta ‘demasiado bon hende’. Otorga permiso awe na hende cu tin hopi aña aki ta duna nan a lo largo e perspectiva di haya ciudadania Hulandes. Nacionalidad no ta asunto di Aruba, sino di Reino, den practica gobierno Hulandes. A atende e asunto aki caba cu Hulanda? Anto comparti cu nos kico nan ta pensa di: 1) un grupo grandi di posiblemente mas di 20.000, den futuro hasta 30.000 persona, cu por adquiri ciudadania Hulandes; 2) Kico nan ta pensa di e sobrecarga di ciudadano Venezolano cu nos lo haya, mientras nan pais di origen, di cual nan ta mantene e ciudadania, lo ta pa hopi aña mas e menaza mas grandi pa nos seguridad directo.
Pa atende e desequilibrio aki, e hecho cu Aruba su poblacion, sin conta e grupo di indocumentado aki aden, ya ta mustra tendencia den direccion di un mayoria di persona naci pafor di Aruba dentro di un lapso di tempo bastante cortico. Segun e proyeccion a base di e cifranan di CBS, nos a publica na december 2024 un analisis di e tendencia aki, cu ta mustra cu na 2025 43% ta persona naci den exterior den nos poblacion oficial. Conta acerca e 20.000 o mas persona indocumenta, cu pa un parti grandi lo por haya amnistia. Esey de repente ta practicamente trece e momento di un mayoria di hende naci den exterior di inmediato pa nos? E realidad di e Arubiano como minoria den su propio pais pronto por ta un realidad palpable. Pregunta: nos politiconan a yega di puntra nos si ta esey nos ta desea?
Finalmente, e ley clave pa asunto di extranheria (LTU) no ta contempla regla pa atende un amnistia, loke ta hiba nos na e conclusion, preliminar, cu mester cambio di ley pa atende tal medida. Loke sí e ta contene ta un medida (art. 7 inciso 5), pa impone un moratorio pa evita demasiado hende di mesun nacionalidad, hustamente pa preveni un desequilibrio den nos comunidad vulnerable. Ta bay pone e parti ey di e ley existente un banda, pa por introduci un grupo hopi grandi di mesun nacionalidad den nos comunidad, cu ta bay causa e desequilibrio ey?
Por conclui anto cu e asunto di amnistia tin hopi mas aspecto pa tuma na cuenta cu loke e anuncio haci te awor ta sugeri. Gobierno ta na palabra pa splica.