Dos banda di e realidad turistico tabata disponible recientemente den algun di nos edicionnan. Un tabata e publicacion di partido Raiz tocante nan preocpacion pa e rumbo cu sector turistico ta tumando, cu efecto preocupante riba diferente aspecto di nos comunidad. Di otro banda, un entrevista cu CEO di Aruba Tourism Authority tocante loke nan ta mira posible pa haci, siendo consciente di e problema di sobredesaroyo turistico y e efecto cu esaki tin riba entre otro naturaleza y medio ambiente.No ta trata aki di ta di acuerdo o no cu nan punto di vista, mas bien nos kier concentra aki riba e consecuencianan di no hiba un maneho di limita desaroyo, claramente insostenible, y kico ta e efecto primeramente riba e sector y nos economia mes. Trata di suaviza efecto riba naturaleza y medio ambiente ta elogiable, pero ban papia promer di e proceso primario.

Den ambos caso di e organizacionnan menciona, nos ta comprende e urgencia cu nan ta expresa, pero tambe di e limitacion cu nan eventual accion lo tin. Si nos mira e situacion actual den turismo, ta parce cu a pesar di bon intencion di cualkier, sea ta apoya o critica rumbo cu gobierno(nan) a laga e desaroyo tumadurante ultimo 20 aña, no tin nada otro cu ta para esaki cu loke na Hulandes yama: “De wal zal het schip keren.” Nos no tin un bon expresion na Papiamento di igual contenido pa esaki, di manera cu den e titulo di e Editorial aki nos a opta pa traduci e expresion referi na un manera ‘crioyo’. Pa splica un poco pa esnan no conoci cu e expresion, esaki ta bisa cu, ora no tin maneho, ningun hende o organizacion ta interveni pa evita desastre, anto e barco – sin rumbo – lo bay pega riba canto. Como cerca nos tin lugar cu bo ta yega promer cu esey, ecay, ta ey bo odisea no planifica ta termina… Awor, si esey ta rumbo cu turismo ta tumando, segun nos opinion, kico lo ta e escenario mas probable anto?Esey lo ta cu lo no tin intervencion gubernamental pa limita crecemento di e sector, pero ta laga na ‘mercado’ pa regla e asunto. Esey ta implica cu e mas di 2.700 camber cu partido Raiz ta pinta pa 2026/2027, lo bin acerca y hasta mas. Pakico mas? Pasobra ken a tende di un gobierno, anterior o actual, cu a expresa nan deseo di pone un paro na crecemento? Nos a tende di un moratorio pa hotel y condominium? Nos a tende di un manera pa frena e desaroyo desordena den Airbnb? No, y nos mester supone anto cu ta laga ‘mercado’ regla esaki? Si esey sucede, esta cu ta hibando un maneho, atrobe den estilo di otroexpresion Hulandes cu nos no ta bay splica, esta di ‘geen beleid is ook beleid’?Si esaki ta e caso, anto nostacerca di mira e expresion Hulandes menciona bira realidad. Pero kico lo pasa concretamente? Con e maneho sin maneho lo bay afecta e propio sector? Realmente esaki no ta bay ta un proceso unilinear unda algo ta sucede y ta hiba na e consecuencia anticipa, pero tin varios factor envolvi aki. Por ehemplo, por anticipa cu e sector hotelero, y talvez den menor grado sector di time share, ta bay pasa den tempo dificil pa via di factor desafiante di varios banda. Uno ta e competencia di e sector di acomodacion alternativo, cu ta esun cu actualmente ta creciendo mas rapido. Banda di esey tin e competencia dentro di e sector mes, a base di e crecemento cu lo sigui den proximo añanan. Partido Raiz a pone un cifra riba mesa di alrededor di 2.700 camber na 2026/2027 menciona, cu lo significa un demanda laboral di riba 6.000 cupo di trabao? Nos no ta bay profundiza den esey aki; a trata e tema aki na hopi ocasion. Loke ta trata aki ta e efecto cu esaki lo bay tin riba e grado di ocupacion di e actual empresanan hotelero cu ta operando.

Claro cu lo por argumenta cu, si Aruba a conoce un grado di ocupacion entre 70 y 80 porciento pa tanto tempo, anto e hotelnan actual lo mester por maneha e competencia ey; cu un ocupacion di 55 pa 65% tambe nan por sobrevivi, of no?Nos por ripara awor cu esaki ta un di e preguntanan cu nos no ta mira nunca den nos medionan di comunicacion, salvo algun excepcion? Den e sector mes niun hende ta papia, pa miedo di, kico? Ta ‘not done’ den e circulonan ey pa bisa cu limita competencia ta mal practica empresarial? Si esey ta e caso, anto nos por supone cu tin hopi cu tambe ta kere den e ‘cay cu ta bay para e barco’ pero no como un problema, sino como e ‘proceso natural capitalista’ cu esun cu no por competi mas, mester bandona e cancha? Si esey ta asina, anto e actor principal, gobernacion, por sigui cu nan partimento di permiso pa mas acomodacion turistico, pero e ora nan mester ta consciente di e hecho cu nan ta aceptando tambe e cosecuencianan secundario, manera deterioro di naturaleza y medio ambiente, pasobra esey lo ta parti di e guion di (sobre)desaroyo cu ta scoge.

Pero, no mester lubida un cos: cu tur esaki di mes ta haci Aruba menos atractivo y nos lo mira un reduccion di e cantidad di turista y esun cu por ‘scapa curpa’, pabien. Di e manera aki tambe por bisa cu ‘cay a para e barco’…