De discussie over het moderniseren van de Rijkswet op het Nederlanderschap is opnieuw opgelaaid in de Tweede Kamer. Aanleiding is een initiatiefnota van de Kamerleden Jan Paternotte (D66) en Songül Mutluer (PvdA), die pleiten voor een fundamentele hervorming van de nationaliteitswetgeving. Hun voorstel, gepubliceerd op 22 augustus 2025, richt zich met name op de afschaffing van de verplichting om afstand te doen van de oorspronkelijke nationaliteit bij het verkrijgen van de Nederlandse, en het voorkomen van onbedoeld verlies van het Nederlanderschap.

Afschaffing van de afstandsplicht

Een van de kernpunten van het voorstel is het schrappen van de zogenaamde *afstandsplicht*. Volgens de huidige wetgeving moeten vreemdelingen die Nederlander willen worden hun oorspronkelijke nationaliteit opgeven. Ook verliezen Nederlanders die vrijwillig een andere nationaliteit aannemen vaak automatisch hun Nederlandse paspoort. Dit leidt in de praktijk tot pijnlijke situaties waarin burgers hun nationaliteit verliezen zonder dat dit hun intentie was. Paternotte en Mutluer stellen dat dit niet meer past in een geglobaliseerde samenleving.

Tegenstanders, zoals de BoerBurgerBeweging (BBB), uiten zorgen dat een onbeperkte mogelijkheid tot dubbele of meervoudige nationaliteit de waarde en loyaliteit aan Nederland zou kunnen ondermijnen. Zij opperden een compromis waarbij de Nederlandse nationaliteit na een vastgesteld aantal jaren zou vervallen als iemand een andere nationaliteit aanneemt. De initiatiefnemers wezen dat af, onder verwijzing naar eerdere rapporten van de Ombudsman waaruit bleek dat burgers in het buitenland door gebrekkige communicatie hun Nederlanderschap kwijt waren geraakt zonder het te beseffen.

Loyaliteit en integratie

De vraag of meervoudige nationaliteit de loyaliteit aan Nederland aantast, staat centraal in het politieke debat. VVD en BBB vrezen dat dubbele nationaliteit kan leiden tot verwatering van binding met het land, en dat migranten minder geneigd zijn tot volledige integratie. Ook wijzen zij op mogelijke dubbele stemrechten in verschillende landen.

De initiatiefnemers verwijzen echter naar onderzoeken van onder meer de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), die laten zien dat meervoudige nationaliteit integratie juist kan versterken. Mensen zouden zich eerder thuis voelen, sneller de taal leren en actiever deelnemen aan de samenleving wanneer zij hun oorspronkelijke nationaliteit niet hoeven op te geven. ChristenUnie bekijkt de kwestie vanuit een andere invalshoek en benadrukt dat het Nederlanderschap niet alleen rechten, maar ook plichten en gedeelde waarden omvat.

Internationale verdragen

Een ander belangrijk onderdeel van het voorstel is het uittreden uit hoofdstuk I van het Straatsburgse Verdrag van 1963 en het bijbehorende Tweede Protocol, die dubbele nationaliteit beperken. Nederland is momenteel, samen met Oostenrijk en Italië, nog gebonden aan deze verdragsbepalingen. Door deze beperkingen los te laten, zou Nederland in lijn komen met de meerderheid van Europese landen die al toestaan dat burgers meerdere nationaliteiten bezitten. Duitsland paste zijn wetgeving onlangs eveneens aan in deze richting.

Kosten en praktische gevolgen

Naast principiële argumenten zijn er ook praktische overwegingen. Het schrappen van de afstandsplicht zou de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) administratief ontlasten, wat jaarlijks bijna een miljoen euro kan besparen, goed voor twaalf voltijdposities. Wel wordt rekening gehouden met een lichte stijging van het aantal naturalisatieaanvragen, maar de extra kosten daarvan zouden volgens de initiatiefnemers ruimschoots worden gecompenseerd.

Ook wijst de nota op de menselijk kant: Nederlanders die hun paspoort onbedoeld verliezen, verkeren vaak in uitzichtloze situaties. Het beruchte *Tjebbes-arrest* van het Europees Hof van Justitie uit 2019 verplichtte tot een proportionaliteitstoets bij verlies van EU-nationaliteit, maar in de praktijk lukt het ex-Nederlanders nauwelijks hun nationaliteit terug te krijgen. In 2022 werd slechts 4 procent van de aanvragen voor herstel van het Nederlanderschap gehonoreerd.

De nieuwe regeling zou ex-Nederlanders in staat stellen hun nationaliteit eenvoudiger te herwinnen via gemeenten of diplomatieke posten, ongeacht hun woonplaats.

Breder belang

De initiatiefnemers benadrukken dat het hervormen van de nationaliteitswetgeving niet alleen een individueel recht betreft, maar ook een collectief belang. Het automatisch verliezen van het Nederlanderschap zou waardevolle banden met burgers in het buitenland doorsnijden, en Nederland internationale expertise en netwerken onthouden.

Door meervoudige nationaliteit mogelijk te maken, willen Paternotte en Mutluer niet alleen het systeem vereenvoudigen, maar ook de banden met Nederlanders wereldwijd versterken. Daarmee zou het Nederlanderschap, in hun ogen, beter aansluiten bij de realiteit van een moderne, globaliserende samenleving.