Supervision financiero di Reino riba nos gobernacion ta keda atrae atencion y esey ta logico, cu e debate tocante e propuesta aki iniciando. Sin embargo, aki nos no ta bay tras di tur detaye di e debate ey, pero ta trata otro aspecto di e asunto, cu no ta haya tanto atencion. Esey no mester keda asina, pasobra tin un motibo pakico e propuesta pa ley di Reino nobo a haya e nomber ‘HOFA’ (Houdbare Overheidsfinancien Aruba): Finanzas Publico Sostenible. E nomber ta bisa loke ta e intencion cu e ley aki: crea e fundamento pa finanzas gubernamental cu ta sostenible. Esey obviamente ta un bon punto di salida y un promer analisis lo mester ta pa mira si loke e ley aki ta pretende di regla, ta suficiente pa logra e meta aki. Pero, control financiero ta garantiza un gobernacion sostenible den tur sentido?

Nos por pronostica awor caba cu esey no lo bay ta e caso, y no ta bisa esey pa kita merito di e trabao huridico haci. A primera vista loke ta presenta den sentido di control financiero ta mustra solido; e instrumentonan pa guia y preveni desvio den direccion di mal administracion financiero ta presente. Nos por discuti riba cierto detaye o aspecto cu nos lo kier mira diferente, pero esey probablemente no ta un punto asina clave anto. Nos por menciona un punto asina: e intencion di institui un ‘Begrotingskamer’. Den e documento presenta ta describi esaki como un seccion separa di Raad van Advies (RvA), cu ta e organo constitucional asesor gubernamental pa tur legislacion, incluyendo presupuesto y cambio den esey. Nos por imagina cu despues di amplio consulta huridico, a yega na e propuesta actual, cu no ta encera e creacion di un camara presupuestario como entidad separa, como asesor di gobierno. Sin embargo, lo tin partido politico y persona individual cu ta di opinion cu un camara presupuestario como entidad constitucional, lo yuda pa mantene gobierno riba e rumbo financiero corecto. Aki aparentemente un bon dosis di ‘wishful thinking’ no ta ausente, ya cu un cuerpo asesor mas, cu un practica di casi 40 aña di explicitamente ignora e consehonan di e actual consehero constitucional, no ta parce un bon inicio pa impone control financiero riba gobierno. Y nos no ta mira con e partidonan politico ta bay otorga facultad considerable na un organo asina, pa di berdad interveni ora gobierno ta desvia di un manera cu ta menaza un finanzas sostenible, anto cu e obligacion legal di sigui instruccion di tal organismo pa coregi e desviacion financiero indesea. Nos por supone cu en berdad a considera tur esaki y a yega na e conclusion cu lo por trata solamente di un organismo consehero, nada mas. Tur esaki pa un motibo mas: den Reino no ta existi e tipo di organismo cu poder mas aya di ta consehero. E diferencia den practica no ta den e poder legal, sino den e poder di convence, a base di argumento sano y experto, y e disposicion di banda gubernamental di realmente haci caso di e consehonan. Nos por conclui cu aki ta unda nos tin un caminda basta largo pa bay ainda, pa nos por yega na un situacion unda bon conseho no ta keda mas tanto ignora.

Pero, tin un otro asunto fundamental cu no ta keda trata den e dianan aki. Esey ta e hecho cu e control financiero, pa bon cu e ta formula den ley, no por resolve e problema di escogencia robez, haci dentro di e limite financiero, pero malo pasobra e medida tuma no ta conduci na sostenibilidad gubernamental den sentido general. Pa ilustra esaki cu un ehemplo di bida real; den un di e ruedanan di prensa di CAft, a toca e tema cu e supervision ta contempla e cifranan y ta preveni gasto excesivo, pero no ta atende e critica na kico gobierno – di e momento ey – tabata gasta e placa. E contesta di e presidente di e colegio tabata corto y firme: “Klopt, wij kijken gewoon naar de cijfertjes onder de streep.” Awor, nos por discuti si e papel di un asesor financiero ta solamente tocante e cifranan y no na kico a gasta placa, pero berdad e debate tocante na kico ta gasta presupuesto ta na promer lugar un debate politico, cu mester tuma na e lugar corecto pa esey. Por ehemplo: si un ministro ta haya bon pa cumpra un auto pa su mes cu ta costa mes hopi cu tres otro pa e empleadonan por haci nan trabao, cu no ta cumpra pasobra a yega e limite financiero, esey no ta tarea primordial di e supervisor financiero, aunke lo por expresa esey den un conversacion confidencial.

Pero, pasando awor pa e nivel general, kico ta faltando awor? Mas atencion pa e reforma gubernamental general, pa cual tambe tin acuerdo cu Hulanda pa su implementacion: e Landspakket. Por constata cu esaki no ta genera tanto pregunta, mas tanto e trabao ta tuma lugar den silencio, loke por mustra comodo pa esun cu ta goberna, pero e no ta un proyecto pa nan so; e ta loke den futuro lo mester garantiza bon gobernacion, den sentido tambe di servicio optimal na e ciudadano. Y asina e ta responsabilidad di tur politico, di oposicion y pro gobierno. Nos ta scucha e kehonan di parlamentario cu nan no ta haya nan preguntanan contesta. Esey ta un enfermedad cronico caba, mientras nan mester haci hopi mas pregunta, tocante un sinfin di asunto. Y finalmente tarea tambe di prensa pa mustra mas interes pa e proyecto grandi aki.