Profesor Xavier Moonen tin mas di 40 aña di experiencia trahando cu mucha y adulto cu discapacidad intelectual, como tambe cu mayornan di muchanan cu discapacidad intelectual. Fundacion Siñami Paso pa Paso Aruba a organisa un curso pa profesionalnan den e veld aki y mayornan di muchanan cu discapacidad intelectual leve caminda profesor Moonen a brinda informacion importante y actualisa.

Den un entrevista cu Bon Dia Aruba profesor Moonen a splica cu el a brinda un curso di tres dia pa profesionalnan cu a traha cu persona cu discapacidad intelectual leve y un curso di dos dia pa mayornan di muchanan cu discapacidad intelectual leve.

E temanan cu a bin dilanti durante e cursonan ta kico nan sa tocante discapacidad intelectual leve, kico ta causa esaki, kico ta caracteristicanan special cu por ser mira den discapacidad intelectual leve den comportamento of di otro manera, y con pa traha cu personanan cu discapacidad intelectual leve.

Pa loke ta puntonan clave pa reconoce ora un persona tin discapacidad intelectual, el a splica cu ora e discapacidad ta mas severo, hopi biaha e caracteristicanan ta ser mira desde hopi trempan, pero ora e discapacidad intelectual ta leve, e ta mas dificil pa mira y hopi biaha no tin

caracteristicanan specifico, cual ta haci’e mas dificil.

Den casonan asina, el a sigui splica, e mayor mester sa kico ta e comportamento normal di su yiu y con nan por compara e comportamento aki cu comportamentonan diferente. El a remarca cu cada mucha tin su propio trayecto di desaroyo, cual tambe ta haci’e un poco mas dificil pa diagnostica discapacidad intelectual leve trempan.

Profesor Moonen a indica cu hopi biaha e diagnosis di discapacidad intelectual leve ta ser establece ora muchanan ta bay scol, cual el a enfatisa ta mas bien laat pasobra hopi biaha ta pasa ta cu despues e muchanan no por capta e cosnan cu e scol ta pidi y despues e scol tin dos posibilidad; nan ta duna ayudo extra of nan ta referi e mucha na un scol special, cual el a menciona ta e caso na Aruba y Hulanda.

El a remarca cu e trabou integral na scolnan normal por ta miho pa muchanan cu un discapacidad intelectual leve pasobra nan ta mira otro mucha, nan por tin amistad cu otro mucha y por tin mas conexion, pero esaki ta solamente posibel, si e maestronan ta hopi bon den traha cu tur tipo di mucha y si tin ayudo extra den e klasnan.

Durante su estadia profesor Moonen bishita algun scol special y el a remarca cu el a mira tin klasnan mas chikito, menos mucha y mas hende ta traha cu e muchanan, cual ta positivo. El a agrega cu unico cos cu e ta wak cu por ta un desafio ta cu e sistema ta traha di tal manera cu ora e mucha ser referi na e scol special, e no por bay back na un scol normal.

“Bo por pensa cu muchanan ta florece den e scol special pasobra nan tin atencion special y proyectonan special y educacion special y nan lo crece y despues nan por a bay back na e scol normal, pero tecnicamente e no ta posibel aki riba e isla,” el a indica.

Profesor Moonen a splica cu investigacion awor ta asina leu cu ta bisa cu algun hende lo tin un discapacidad intelectual leve pa henter nan bida, algun lo tin un discapacidad intelectual leve pa djis un parti di nan bida pasobra ora e ayudo extra ta funciona, no tin mester di e diagnosis di un discapacidad intelectual leve mas. Y tambe tin hende ta adkiri un discapacidad intelectual leve despues den bida pasobra nan tin dificultad den bida, problema psikiatrico, mal uso di alcohol y droga y despues nan habilidadnan pa trata cu sociedad lo deteriora.

“Mas y mas nos conoce discapacidad intelectual leve como un diagnosis mas flexibel y no como un diagnosis fiho. Y mi ta kere riba e isla hopi biaha e ta ser mira como un diagnosis fiho,” el a enfatisa.

Pa loke ta e tema di inclusion, profesor Moonen a splica cu mundialmente inclusion ta un asunto hopi importante, y ademas e ta derecho di hende cu discapacidad pa ser inclui den tur aspecto y area. El a enfatisa cu e ta hopi importante, pero alabes e no ta un trabou facil pasobra mundo ta bini di un situacion caminda inclusion no tabata normal.

“Nos mester traha riba dje y mi sa tin algun proyecto bunita aki na Aruba, pero tambe tin hopi dificultad. Mi sa cu e ta creciendo, e ta creciendo aki, e ta creciendo na Hulanda, pero e ta un trabou duro. Bo no por forsa p’e sali di gobierno so, e tin cu sali for di curason y for di pueblo. Pero naturalmente como gobierno bo por a subsidia proyectonan y demostra cu persona cu discapacidad intelectual leve por ta traha duro y nan por ta di hopi balor,” el a enfatisa.

Por ultimo profesor Moonen a subraya cu dunando informacion basico tocante discapacidad intelectual leve por conscientisa y alabes enfatisa tambe cu persona cu e discapacidad aki tin hopi posibilidad y den esencia no ta diferente for di otro hende. El a remarca cu berdad nan ta un tiki mas slow den siña, y kizas nan ta mucho confiabel, pues mester proteha nan tin biaha, pero di otro banda, nan por ta trahadonan fuerte, nan por ta un alegria pa traha cune y biba cune.

“Bo mester enfatisa e tipo di informacion aki pa hende habri nan mente y nan curason pa hende, pa mucha y adulto cu ta un tiki diferente for di nan. Ora bo bay hospital, bo kier pa bo dokter tin e ultimo informacion pa yuda bo. Y ora bo bay na un docente of un psicologo, bo kier pa e docente y e psicologo tin e ultimo informacion, e miho informacion pa yuda bo yiunan. Mi ta kere cu esey ta hopi importante cu nos ta pone enfasis riba esey y cu nos ta traha pa tin e situacion ey,” el a finalisa.