Den nos articulo semanal tocante nos idioma nacional Papiamento, un biaha mas atencion pa palabra nobo cu ta keda drenta nos vocabulario. Esaki, manera den tur idioma, ta un proceso continuo, pero cu den e epoca moderno aki ta tumando lugar cu un velocidad hopi mas grandi. Esaki bao influencia di e medionan di comunicacion digital, cu ta trece e palabranan nobo o re-inventa pa un audiencia mundial dentro di un seconde. Un bon ehemplo reciente di esaki ta e palabra ‘narativa’ cu a haya uso local despues cu den medionan den idioma Ingles, principalmente Mericano, a cuminza usa ‘narrative’ pa describi loke un persona ta conta, ta expresa. Esaki specialmente den caso di un cuento o storia cu ta keda ripiti continuamente den publicidad.

Den publicidad na Merca den ultimo añanan, cu un gran cantidad di tema politico di controversia grandi, a surgi e uso di ‘narrative’ pa por ehemplo tema manera e acusacion cu ta migrante ta daña e pais, sin cu esun cu ta expresa esey ta pone ningun prueba. Den e sentido aki e palabra tin un contenido un poco negativo, expresando cierto duda. Por bisa cu na Papiamento esey tambe por ta e caso, ya cu e terminonan tradicional di nos pa esaki tambe tin e mesun contenido di duda, si loke e persona ta bisa ta berdad. Por ehemplo: “El a bin cu un storia ey pa mi, pero mi no sa kico pa kere.” Igualmente nos sa usa pa esaki tambe un ‘cuento’. Despues nos por ripara cu e ‘cuento’ a bira ‘cuenta’, loke en principio no ta corecto, pasobra cuenta, mescos na Spaño, tin otro significado, esta un cuenta den administracion financiero, un cuenta na banco, etc. Falta di conocimento di nos idioma ta base pa e tipo di cambio aki den uso di cierto palabra. Otro ehemplo di esaki ta e distincion entre ‘suelo’ y ‘suela’ cu pa hopi hende no ta parce relevante mas. Den nos idioma tabata existi un diferencia clave entre e palabranan aki, unda ‘suelo’ ta referi na tera, vloer, piso y otro descripcion di loke nos ta cana ariba. En cambio, ‘suela’ ta por ehemplo e parti abao di un sapato. Den e caso di e palabra nobo aki den nos medionan di comunicacion nos ta mira tanto e version ‘narativo’ y ‘narativa’. Ta un poco dificil dicidi cual di dos ta esun corecto, pero consulta cu idioma Spaño ta mustra nos cu en principio e sustantivo ‘narrative’ na Ingles ta e sustantivo ‘narración’ na Spaño. Sin embargo, y talvez bao di influencia di e ‘narrative’ ey, actualmente por mira uso di ‘narrativa’ como sustantivo y ‘narrativo’ keto bay como e adjetivo di ‘narración’. Manera bisa anteriormente, na Aruba nos ta mira uso di ambos como sustantivo, equivalente di e ‘narrative’ di Ingles. Loke nos no ta mira ta un uso di por ehemplo ‘narativo’ como adhetivo, loke idioma Spaño si conoce.

Pero, ‘narativo’ o ‘narativa’ ta palabra existente den nos Vocabulario oficial, o por tin palabra di e mesun raiz eyden? No, pero esey no ta significa cu nos no conoce ‘naracion’ y ‘narador’ desde leu den nos pasado. Por ehemplo, nos conoce esaki na radio y television, sigur den relato ‘en vivo’ di deporte, unda tabata usa e terminonan aki, sigur den añanan 50 di siglo pasa caba. Tabata papia di: “Naracion di e partido aki (mas tanto di beisbol o futbol) ta na encargo di e conocido locutor…”. Tambe tabata yama e locutor e ‘narador’ di e evento deportivo y den discusion entre fanatico tabata debati cual locutor tabata ‘nara’ e wega mihor. Esakinan tur ta palabra cu den e proximo revision di nos Vocabulario oficial mester por keda inclui, hunto cu esun nobo cu nos a caba di haya.

Pa finaliza, un ‘side-step’ chikito. Nos a usa caba e palabra ‘relato’ como sinonimo di ‘naracion’. Otro sinonimo lo ta ‘reporte’ o reportahe’ y esun cu ta haci esey ta e ‘reportero’. Aki tambe nos por detecta cierto confusion unda e concepto Ingles ‘related to’ a haya e traduccion eroneo di ‘relata na’, mientras esaki ta na Papiamento e verbo ‘relaciona’. Asina continuamente nos mester vigila pa no introduci palabra for di Ingles, cu via Spaño ya ta den nos idioma, pero cu un significado diferente.