Den e edicion aki di nos column semanal tocante nos idioma Papiamento, e biaha aki atencion pa un expresion cu nos por tende diariamente, cu den forma papia no ta causa ningun duda. Nos ta tende un hende bisa:”No, mi no ta di acuerdo y mi no tin cunes tampoco!” Aki claramente e persona ta laga sa cu e no kier tende nada mas y ta mantene su opinion. Loke e kier bisa ta completamente cla, sin embargo, ora di skirbi e duda por dal aden: con pa skirbi esaki, cu claramente ta dos palabra den un? Consulta cu nos Vocabulario oficial ta duna solamente e palabra ‘cu’, riba su mes corecto pasobra ta trata di un combinacion di dos palabra: ‘cu’ y ‘nes’? Pero, nos no conoce e palabra ‘nes’… Kico awor? Nos no mester di tanto analisis pa averigua cu e palabra combina aki, mescos algun otro cu nos a yega di trata caba, tin un pasado bastante remoto. Ta trata di e ‘cunele’ cu mas recientemente a bira e forma abrevia‘cune’, pero awor atencion pa e ‘cunes’. E palabra combina ta trece aden tambe e relacion cu e ‘es’ cu muy probablemente tin su origen den e ‘este’ di Spaño y Portugues; tambe posiblemente di ‘eso’ y ‘isso’. Pa nos no bay ripiti hopi cos di e anterior articulo, por ‘google’ e edicion di 17 di juni 2022, cu ta duna un analisis mas amplio di origen di e ‘es’. Busca: asina bon nos papiamento es esnan June 2022.
Pa e splicacion aki di e ‘cunes’, lo siguiente. Mescos cu e caso di con pa skirbi ‘cune’, aki tambe nos lo topa cu diferente preferencia di hende, unda nos ta sigui loke ta parce nos lo mas logico, cual ta: cu e ‘n’ den ‘cunes’ originalmente ta pertenece na e ‘con’ Spaño, o ‘com’ Portugues. Den un frase: “No tiene nada que ver con eso.” O na Portugues: “Nâo tem nada a ver com isso.” Esaki a hiba nos na e ‘com ele’ cu a bira ‘cunele’ y ‘cune’. Nos ta skirbi ‘cune’ pasobra ta nos escogencia pasobra definitivamente e ‘n’ aki no ta bin di e ‘ele’ original, sino di e ‘con’ o ‘com’. Sin embargo, den nos medionan nos ta mira tur tipo di variacion aki: ‘cun e’; cun’e y ‘cu ne’. Esaki por ta e caso tambe di e ‘cunes’ aki. Nos ta opta pa skirbi esaki anto asina: ‘cunes’. A proposito, aki nos ta topa tambe cu e famoso “Esey no tin nada di haber cu e asunto aki.” Nos por wel di skirbi esaki asina, pero Spaño no conoce e concepto ‘ de haber con’. Esaki ta tipicamente di origen Portugues y por lo tanto pa varios siglo den nos Papiamento caba. Esey riba su mes ta tremendo, solamente cu e no tin nada di ‘haber’ cu Spaño. Na e idioma ey lo usa en cambio:” Eso no tiene nada que ver con este asunto.” Sin embargo, influencia ta bin di otro banda tambe, den e caso aki di Hulandes. Ta masha comun pa tende hende usa e siguiente frase: “Esey no tin nada di haci cu e asunto aki.” Esaki ta bin, segun nos opinion, di Hulandes: “Dat heeft niets te maken met deze zaak.” Otro forma tambe ta: ‘Dat heeft niets van doen met deze zaak.” Den ambos caso esaki ta splica e usso di ‘haci’ na Papiamento.
Nos tin tambe otro forma di antaño, di origen Portugues, cu ta den uso ainda, y esey ta e ‘p’ele’. Den e forma mas moderno esey a bira ‘p’e’, e mesun fenomeno cu nos a mira cu e ‘cunele’ y ‘cune’. Den un frase: “Mi ta trat’ele bon, pero mi no ta sinti nada mas ‘p’ele.” Den forma mas reciente: “ Mi ta trat’e bon, pero mi no ta sinti nada mas p’e.” Nos ta sigui cu nos ronda fascinante den origen di nos idioma, e tesoro cultural mas importante cu nos tin.