Den nos edicion d awe di nos column semanal tocante nos idioma nacional Papiamento, nos ta trece gun tema cu a trata anteriormente caba, pero nos ta keda mira hopi aplicacion, segun nos opinion, incorecto den loke ta mira publica. Un di e temanan aki ta e uso incorecto di e grupo – limita – di verbo cu no ta haya e prefijo ‘ta’ nan dilanti den e forma di presente. Un ehemplo: e verbo ‘tin’ no ta haya ‘ta’ su dilanti: “Nos no tin tempo pa e cosnan ridiculo aki.” E otro verbonan cu no ta haya ‘ta’ nan dilanti, ta: ‘por’; ‘sabi (sa); ‘mester’, ‘gusta’y ‘conoce’.

Un di e problemanan cu nos sa mira ainda ta e uso incorecto di pasado pa e verbonan aki. Normalmente tur otro verbo ta haya, den nos Papiamento, e ‘tabata’ nan dilanti pa indica pasado. Den e caso di e verbo ‘tin’ no ta existi e ‘ta’ di presente su dilanti. Por lo tanto no ta straño cu nos ta bisa ‘tabatin’ y no ‘tabata tin’, aunke nos ta tende esey regularmente. Sin embargo, den e otro casonan menciona aki, nos ta mira cu den formacion di pasado si ta usa e ‘tabata’ nan dilanti: “Mi no tabata por”; “Mi no tabata sa”; “Mi no tabata conoce”; etc. Esaki ta haci cu un splicacion di e origen di un posible ‘taba’ o ‘tabata’ no ta resulta asina facil. E por ta bin di un variante di e ‘estaba’ di Spaño, o Portugues (estava)? O quizas e tin raiz Africano, unda tin mas idioma cu mescos cu Papiamento, no ta cambia e forma di e verbo mes, pero cu ta indica presente, futuro y pasado cu adicion di un prefijo o den cierto caso e prefijo ta muda bay patras. Esaki ta e caso den e Criol di Cabo Verde y Guine Bissau, unda ta existi exactamente e mesun fenomeno aki; e mesun verbonan aki no conoce un prefijo nan dilanti. Nan ta, cu e version di Papiamento acerca: ‘tene’ (tin, tini); ‘pudi’ (por); ‘misti’ (mester, pero mas den sentido di ‘kier’); kunsi (conoce); sibi (sabi, sa); ‘gosta’ (gusta).

Den caso di e Criol di Guine Bissau tin bastante similaridad tambe den formacion di tempo di verbo. Mientras cerca nos e prefijonan ta: ‘ta’ (presente); ‘tabata’ (pasado) y ‘a’ (pasado perfecto), Criol conoce e ‘ta’ tambe, pero esaki ta indica presente ora ta trata di algo di custumber. Ora ta trata di algo cu ta bay tuma lugar o ta den proceso, ta usa ‘na’ dilanti di e verbo. Ehemplo: “I ta bai eskola” ta significa cu e persona ta bay scol (tur dia). Ora bisa “I na bai eskola” esey kier bisa cu e ta na caminda pa scol. Tambe ta conoci cu na Criol e pasado ta forma cu e ‘ba’ patras di e verbo: “I tenba medu pa sigi si kamiñu,” (“E tabatin miedo di sigui su caminda.”). En todo caso nos por supone cu e ‘tabata’ di nos por tin raiz den e Criol di Guine Bissau y Cabo Verde, pero ainda por ta cu e ‘taba’ tin raiz den Portugues (estava), pero a keda combina cu e ‘ta’ posiblemente Africano. Tuma na cuenta si cu nos no ta trece esaki como e berdad cientifico, sino nos suposicion a base di loke nos conoce actualmente; falta hopi mas investigacion riba e tereno aki.

Finalmente algo tocante e uso di e tempo corecto pa e verbonan señala como excepcion. Den caso di pasado nos no conoce e forma di uso di e ‘a’ pa forma pasado. Nos no ta bisa por ehemplo: “Nos a tin” o “Nos a por” loke nos sa mira de vez en cuando. Ta bisa: “Nos tabatin” y “Nos tabata por”. Sin embargo, den caso di por ehemplo ‘gusta’ si nos ta bisa: “Nos a gusta” y: “Nos a conoce”.