E tan anticipa reunion publico tocante e controversial Ley di Reino HOFA un biaha mas a ser posponi indefinidamente diamars anochi laat, despues di un dia completo di debate fuerte. E reunion, cu a cuminsa diamars mainta trempan, a extende pa practicamente henter dia mientras partidonan tabata debati riba e implicacionnan cu e Ley di Reino proponi tin riba autonomia financiero di Aruba.
A pesar di intercambionan largo, no a yega na un punto comun. Pa alrededor di 8or di anochi, presidente di Parlamento Marlon Sneek a anuncia cu e reunion lo ser posponi te proximo aviso.
Durante e reunion, ministernan di Gabinete AVP-FUTURO, prome minister Mike Eman, minister Gerlien Croes y minister Geoffrey Wever a presenta nan defensa di e Ley di Reino, mientras cu miembronan di oposicion y coalicion tabata dividi segun liñanan politico. Cada fraccion a para firme den nan interpretacion di kico e Ley di Reino HOFA ta representa pa e autonomia y futuro financiero di e isla.
Gobierno a argumenta cu e proceso andando ta refleha continuidad for di acuerdonan anterior, referiendo na e Bestuurlijk Akkoord (Acuerdo Administrativo) firma dia 4 di juni 2024 pa e gabinete anterior. Segun gobierno actual, e acuerdo ey a mara Aruba na e cuadro di e Rijkswet proponi y a delinea compromisonan mutuo cu Hulanda pa loke ta trata maneho y peso financiero.
E debate a centra riba e traduccion y interpretacion di e acuerdo ey, originalmente firma pa ex prome minister Evelyn Wever-Croes (MEP). Durante e reunion acusacionnan di oportunismo politico a ser tira di un banda pa otro, cu declaracionnan cu e administracion actual ta ser inhustamente mira como actuando incorecto.
Gobierno ta sostene cu Aruba mester respeta e compromisonan haci caba bou di e acuerdo administrativo. Nan ta argumenta cu e credibilidad di e pais dentro di Reino ta depende di honra acuerdonan firma di buena fe, sin importa cual gobernacion tabata na poder e tempo ey. Si no haci esaki, nan ta bisa, lo duna señal na Hulanda cu Aruba no ta dispuesto pa mantene su palabra, un postura cu por tin consecuencianan diplomatico y financiero duradero.
Miembronan di Parlamento critico riba e ley di HOFA, particularmente di fraccion di MEP, a presenta e tema como uno di soberania nacional mas cu maneho financiero. Nan preocupacion central ta sinta den e erosion percibi di e autonomia di Aruba bou di e Carta di Reino.
Fraccion di MEP a expresa duda tambe tocante si Gobierno a tuma un decision valido referente na e propuesta di ley. Segun MEP, pa un decision asina por bira oficial, mester tin un aprobacion formal di e Conseho di Minister, pero Gobierno no a presenta evidencia di tal documento.
Sin embargo, Gobierno a sostene cu den e etapa actual no tabatin necesidad pa esey, pasobra e proceso solamente tabata pa pidi opinion riba e propuesta di ley cu Hulanda a pone online pa consulta publico. Despues di e periodo di consulta, un version ahusta lo ser manda pa Raad van Advies pa revision.
Parlamentarionan di oposicion a caracterisa e ley proponi manera un menasa directo pa e Status Aparte di e pais, argumentando cu pa e promesa di sosten financiero temporal, Aruba lo ta entrega control riba su politicanan economico y independencia fiscal. Nan ta insisti cu e pais mester conserva su habilidad pa tuma decisionnan basa riba prioridadnan local enbes di directivanan externo for di Den Haag.
For di e perspectiva aki, e Ley di Reino di HOFA ta ser mira como un mecanismo cu por permiti autoridadnan Hulandes pa anula decisionnan cu e representantenan electo di Aruba a tuma. E parlamentarionan ta kere cu un control externo asina lo mina e fundeshi mes di autonomia di Aruba.
Segun declaracionnan di mandatarionan di Gobierno AVP-FUTURO durante e reunion, economia di Aruba actualmente ta stabiel, cu un surplus presupuestario raporta di mas o menos 500 miyon florin, y ademas e isla a bin ta cumpli cu su metanan fiscal manera stipula pa Landsverordening Financieel Toezicht (Ley di Supervision Financiero), pagando fiansa na Hulanda, y gradualmente reduciendo su debe nacional.
Segun proyeccionnan dentro di cinco aña e debe por baha te cu 50% si e tendencianan actual sigui. Mirando e trayectoria positivo aki, politiconan ta cuestiona e necesidad pa somete na un capa adicional di supervision financiero externo. Nan ta argumenta cu Aruba a demostra caba su capacidad pa un maneho fiscal responsabel sin intervencion externo.
Mandatarionan di gobierno, sinembargo, ta keda sostene cu e cuadro di HOFA ta parti di un esfuerso mas amplio pa modernisa supervision fiscal y garantisa disciplina financiero a largo plaso dentro di Reino. Door di hinca supervision den un Rijkswet, nan ta splica, Aruba lo haya credibilidad den mercadonan financiero internacional y reenforsa confiansa den su administracion publico.
Sinembargo, oposicion ta sostene cu e beneficionan potencial aki ta bini na un costo mucho halto. Nan ta adverti cu, unabes aproba, e ley lo por duna Hulanda e autoridad pa impone medidanan fiscal severo si Aruba no cumpli cu cierto ‘benchmark’ financiero.
Documentonan cu a ser trata durante e tratamento a delinea posibel resultadonan si acaso Aruba no cumpli cu e rekisito di surplus anual di 3% pa 5% bou di e ley di HOFA. Entre e medidanan corectivo potencial, Hulanda por enforsa aumento di impuesto — incluyendo e introduccion di BTW di 22% of impuesto riba tips, y tambe restriccionnan riba indexacion di salario pa funcionarionan publico.
Esaki a lanta alarma cerca sindicatonan y organisacionnan civil. Varios sindicato local ya a entrega cartanan formal na gobierno expresando nan oposicion na e ley. Nan ta argumenta cu e medidanan ey lo afecta trahado, pensionado y famianan di entrada mas abou desproporcionalmente.
E ambiente paden di Parlamento diamars a refleha no solamente desacuerdonan di politica pero tambe desconfiansa politico profundo entre partidonan. Intercambionan entre miembronan di MEP y AVP hopi biaha a debolbe den acusacionnan riba ken ta carga responsabilidad pa e predicamento actual.
Miembronan di coalicion a señala cu e gobierno anterior a mara man di Aruba door di firma e Bestuurlijk Akkoord na juni 2024. Nan a argumenta cu e gobierno actual ta purbando di distancia su mes for di e consecuencianan di e acuerdo ey.
Mientras tanto, miembronan di fraccion di FUTURO a busca pa clasifica e asunto como uno di continuidad den gobernacion. Nan a enfatisa cu acuerdonan estatal ta supera terminonan politico y cu cada gobierno sucesivo tin e deber di honra e compromisonan di su predecesornan.
For di e punto di bista aki, e controversia actual ta menos tocante e contenido di e ley mes y mas tocante e lucha politico pa reclama of evita responsabilidad pa su origen.
Lider di fraccion di PPA parlamentario Eduard Pieters a boga pa e otro fraccionnan pone un fin na atakenan personal y partidista, subrayando cu aunke diferencia di opinion ta parti di democracia, asuntonan di importancia nacional ta exigi un postura unifica.
Awor cu e reunion a keda suspendi indefinidamente, e futuro di e Ley di Reino di HOFA ta keda insigur. Parlamento no a anuncia un fecha pa continua cu debate, y no ta cla tampoco si negociacionnan adicional lo tuma luga tras di porta cera prome cu e asunto regresa riba e agenda publico.
E situacion actual ta crea un impasse, pasobra no ta cla con e procedemento lo sigui, ni kico ta e paso siguiente den e tramite legislativo. Pa awor, Aruba ta para na un crusada politico y constitucional. Sea cu Parlamento finalmente ta aproba, cambia, of rechasa e ley, e resultado probablemente lo tin consecuencianan duradero pa gobernacion di Aruba y su independencia economico den futuro. Mientras e pais ta warda e siguiente paso, un cos ta cla: e caminda pa consenso riba e Ley di Reino HOFA ta keda largo y insigur.



