Partido RAIZ a tene su di cinco sesion di Academia di Bon Gobernacion 2025 (ABG) riba e tema ‘Social & Economic Impact’, dirigi pa economista Sr. Herry Koolman, un profesional cu tin mas cu 30 aña di experencia y a cuminsa su carera na Banco Central di Aruba na 1991.

Durante e anochi, Sr. Koolman a splica e diferencia esencial entre producto interno bruto (PIB=GDP) nominal y PIB per capita, enfatisando cu crecemento real mester refleha den bida di pueblo y no solamente den cifra macro-economico. El a presenta tambe e paradox di crecemento obligatorio, referiendo na presion global pa crece constantemente mescos ora cu limitacion demografico y recurso natural ta pidi un modelo di crecemento mas sostenibel cu enfoke riba calidad y productividad.

Sr. Koolman a trata e banda fuerte y suave di politica fiscal, e banda fuerte ta tocante impuesto, gasto publico y direccion di inversion, y e banda suave ta relaciona riba comunicacion cla, confiansa y aceptacion publico. El a enfatisa cu economia ta basa riba realidad economico fuerte, y cu liderazgo responsabel mester mira esaki den cara cu transparencia y planificacion.

Un punto cu a haya atencion tabata e situacion serio di vivienda na Aruba. Segun Sr. Koolman, aproximadamente 60% di pueblo no por cumpra of yega na un cas actualmente, un reto cu ta crea presion social y financiero pa largo plaso. Tambe el a referi na e desafio di “bestaansminimum”, indicando cu Aruba mester mantene un nivel minimo di capacidad economico y demografico pa sostene su economia y servicio nan publico a largo plaso.

Ademas, Sr. Koolman a indica cu Aruba ta den un fase economico structural, caminda tendencia di largo plaso tin mas peso cu circulo corto. Segun e analisis aki, si no tin diversificacion y reforma proactivo, Aruba por enfrenta un caida economico rond 2027–2028—un yamado pa accion, innovacion y gobernacion proactivo for di awor.

E sesion a duna nacemento na dialogo profundo y refleho critico tocante futuro di Aruba, y a enfatisa mas cu nunca con educacion civico, integridad y decision basa riba dato ta esencial pa un pais fuerte y stabiel.

Un tempo atras nos a publica un articulo den cual a trece dilanti cu ta scuchando for di basta tempo caba cu e costo di bida aki na Aruba pa tanto e clase trahador como pensionadonan di Aruba. E realidad ta keda cu e costo di bida riba nos isla ta sumamente halto y pa varios hogar ta birando un dificultad pa por cubri tur e gastonan y tin un bida digno cu un libertad financiero adecua.

CBS regularmente ta comparti resultado di e Indice di Prijs di Consumo (CPI) cu un base di comparacion. Pa juni di e aña aki manera custumber, a calcula tambe e bestaansminimum.

CBS ta defini un bestaansminimum como e nivel minimo di entrada cu ta percibi como lo necesario pa un persona of famia por funciona den sociedad di un manera adecuado y socialmente aceptabel. Ora nos usa e definicion ‘bestaansminimum’, en realidad ta referi na un ‘Sociaal Bestaansminimum’ y no na e definicion literal di un ‘Bestaansminimum’ cu ta referi na e suma di placa necesario pa cumpra e bienes y servicionan cu ta considera necesario pa biba un bida liber di privacionnan basico, segun e definicion di Nacionnan Uni.

Nos a splica cu e indice a ser crea pa e ‘Bestaansminimum’ door di calcula e costo di tur recursonan esencial cu un adulto promedio ta consumi durante un luna. Cada luna e indice aki ta ahusta, a base di e prijsnan di alimento, paña, vivienda, transporte y otro articulonan den e canasta.

E bestaansminimum e tempo aki tabata basa riba e rapport “Bestaansminimum 2010” cu CBS a publica den juni di 2010 y ta actualisa mensualmente segun CPI. Na Juni 2025, e bestaansminimum mensual pa un hogar cu ta consisti di un solo adulto ta Afl. 2.624, cual ta representa un deficit di entrada di Afl 638 y un subida di Afl. 18 compara cu e deficit observa un aña pasa (Afl. 620). E deficit aki ta e di dos mas halto registra den un periodo di seis (6) aña pa luna di Juni.

Na e nivel cu prijsnan ta actualmente y e nivel di entrada pa hogarnan riba nos isla, ta bira dificil pa practicamente tur parti di nos pueblo por biba un bida cu ta socialmente aceptabel segun e definicion di CBS, pero tambe un bida sin privacionnan basico manera Nacionnan Uni ta defini.

Pueblo ta sigui lucha cu dificultad financiero den varios diferente parti di bida. Si tin dificultad pa cubri gastonan esencial manera bida diario, cuminda, paña y pa por cubri demas necesidadnan, menos ainda tin e libertad financiero pa por inverti den un cas mas adecua. Y esaki ta un realidad cu ta conta tanto pa nos localnan cu tin tempo bibando aki pero tambe pa nos studiantenan cu ta biniendo back cas y kier lanta nan propio hogar.

E ta un necesidad crucial pa atende cu e problema aki y asina no solamente mehora e calidad di bida di nos ciudadanonan sino tambe e oportunidadnan pa por haci inversionnan den nan futuro.