Den nos edicion di 6 di november un relato amplio di e debate cu ta tumando lugar encuanto enseñanza na e islanan, incluyendo esunnan directamente parti di pais Hulanda y e islanan autonomo. E situacion na e islanan por varia individualmente pero en general por constata cu tin preocupacion grandi pa e actual calidad di loke e teritorionan ta brinda na enseñanza. Pero ora ta cuminza papia di solucion, ey ta unda e consenso ta desaparece y ta surgi un miyar di solucion cu tur na mes momento no por ta cuadra. Ademas, no ta contempla e desaroyo poblacional cu ta trece un grupo creciente di migrante cu tambe lo mester tin derecho di enseñanza den nan idioma materno, si nos sigui e mesun argumentacion cu ta usa actualmente pa Papiamento.
Pero, primeramente e fundamento pa enseñanza. E situacion pa loke ta e elementonan basico di apoyo ta duna un panorama di deficiencia y hasta negligencia. Ta obvio cu si kier papia di mehora contenido di enseñanza, anto mester cuminza percura pa e base di apoyo ta cumpli cu uncierto minimo. Aki nos ta topa cu un problema pasobra e islanan ta mustra diferencia den norma pa calidad di infrastructura educativo. Por lo tanto ta recomendable pa aki papia mas tanto di loke ta aplicable pa Aruba. Aki nos por mira inmediatamente cu falta vision pa mehoracion di condicion basico; un ehemplo. Pa hopi aña nos tabatin e discusion, te den sala di corte, tocante e pago pa air conditioning cu mayor di alumno mester cubri como adicion na e suma cu ta paga pa gasto excepcional cu gobierno no ta cubri. Den nos concepto esaki ta pertenece na e condicionnan fisico di awendia, cu mester ta inclui den e apoyo financiero gubernamental pa tur tipo di scol. Fuera di esey, mantenimento regular di tur instalacion educativo mester core pa cuenta di gobierno. No ta pornada Nacionnan Uni a establece un minimo di 6% di GDP cu un pais mester dedica na enzeñanza, cu cual nunca nos a cumpli; pakico keda pusha cierto gasto riba e scolnan envez di asumi e responsabilidad aki, cu ta mihor garantiza asina. Claro cu esey no lo implica cu un scol priva por bay dorna klas na oro, ey gobierno mes ta presente pa preveni, imponiendo y supervisando criterio husto pa tur.
Pero nos no a toca e contenido di enseñanza ainda. Por observa cu atrobe nos ta hibando e mesun debate tocante e idiomanan cu supuestamente mester prevalece den nos sistema educativo, segun opinion di ken bo desea di entrevista. Realmente por constata cu nos no ta mucho mas leu cu 40 aña pasa pa loke ta cambio den enseñanza cu ta marca un diferencia positivo. Pa clarifica: esaki no ta encera den e caso di Aruba, e avance cu a logra den reconocimento popular di Papiamento, concretiza tambe den legislacion. A base di esey recientemente nos por a mira e promer pasonan den direccion di integracion di Papiamento den enseñanza basico, aunke awor ta demasiado tempran pa bisa con esaki ta desaroyando. No ta trata solamente di logra un mihor dominio di Papiamento, sino tambe un mihor base pa educacion den e otro idiomanan indispensable den nos comunidad.Aki atrobe, tempo lo bisa kico ta logrando actualmente. Di otro banda, semper a existi e duda encuanto e alcance di Papiamento, como idioma di apenas un cuartmiyon na poblacion cu tin esaki como lenga materno, den un mundo domina pa e idiomanan principal, clave pa nos desaroyo como pais y economia. Ta importante pa reconoce unda e duda ey ta corecto y no mester trata di engrandece rol di Papiamento unda no lo logra nada. Si presencia di Papiamento den enseñanza basico logra cu ta mehora dominio di e idioma mes y aporta na mayor facilidad pa desaroya den e otro idomanan importante (Hulandes, Ingles y Spaño), esey ya ta considerable, aunke nos conoce e duda di varios cu hasta esaki no lo logra.
Inmigracion y enseñanza
Un aspecto cu nos no ta topa den e actual debate ta e vision pa futuro, relacionacu e desaroyo poblacional cu nos ta mira nos dilanti desde varios aña. En corto: Aruba conoce un crecemento natural negativo, cu menos nacimento cu fayecimento; un tendencia cu lo continua den futuro. Sigur cu integracion di e grupo di migrante (mayoritariamente Venezolano) nos lo yega den poco mas cu un decada na un poblacion mayoritario di descendencia directo o di segundo generacion di habla hispana. Kico lo ta e respuesta di esnan cu awe ta den discusion tocante derecho di mucha riba enseñanza basico den nan lenga materno? Lo bay cumpli cu e principio expresa y ta cuminza habri e posibilidad di instruccion na Spaño den enseñanza? Aki nos no ta tuma un posicion ni pro ni contra, djis nos ta desea cu nos ‘beleidsmakers’ realmente cuminza pensa cu e realidad di mañan nos dilanti, manera cu e ta pintando actualmente. Claro cu pa nos tambe ta obvio cu por gasta cada florin un biaha so y cu recurso limita ta haci cu mester scoge. En realidad nos por ta back den tempo, den añanan cuarenta y cincuenta di siglo pasa, unda no tabata tene cuenta cu origen enormemente diverso di mucha y tabata duna enseñanza na Hulandes, sin tur e consideracionnan cu a bin despues pa institui enseñanza riba un base diferente, aunke esey tin su hustificacion.Nos a keda bringa cu otro tocante Papiamento si of no, pa awor mester enfrenta realidad diferente di mañan; Aruba no ta mas esun di 40 aña pasa…



