Aruba ta den preparacion pa implementacion di reformanan di gran alcance den e mercado laboral y sistema di seguridad social. E ultimo Uitvoeringsagenda en Uitvoeringsrapportage Landspakket Aruba 2025 ta demostra claramente con e isla, den colaboracion estrecho cu Hulanda, ta trahando pa un sistema di mercado laboral cu ta promove participacion laboral, productividad, y trabao digno, mientras cu simultaneamente ta construi un sistema di seguridad social adecua, sostenibel, y pagabel.
E reformanan ta afecta empleado, dunadornan di trabao, y gobierno y ta un componente crucial di e transicion socioeconomico mas amplio di Aruba.
E vision tras di e tema aki ta ambicioso pero necesario. Aruba kier aleha di un sistema cu no ta suficientemente responsivo na condicionnan cambiante di mercado laboral, desaroyonan demografico, y vulnerabilidadnan economico. Na mesun momento, presion riba e sistema di seguro social a aumenta, parcialmente debi na un poblacion cu ta embehece, empleo informal y recursonan financiero limita. E rumbo di accion escogi mester conduci na aumento di participacion laboral, miho proteccion contra desempleo y pobresa, y un fundeshi mas fuerte pa crecemento economico.
Un di e reformanan mas impresionante ta e preparacion di un programa di beneficio pa desempleo. Actualmente Aruba ta carece di seguro general di desempleo, kiermen perdida di trabao por conduci directamente na inseguridad di entrada pa hopi empleado. Den cuadro di e Landspakket, a analisa varios scenario y a desaroya un modelo di calculacion cu ta mapa e efectonan financiero y social di un schema di desempleo. E modelo aki a keda presenta na e minister responsabel y ta forma e base pa mas tumamento di decision administrativo. E implementacion final di un schema di desempleo ta depende di e escogencianan politico di e gabinete nobo, pero e preparacionnan substancial ta pa gran parti completo.
E rapport ta splica cu ademas di proteccion di entrada den caso di desempleo, e relacion entre e schema di seguro social existente, particularmente seguro di salud y seguro di accidente, tambe ta ser analisa. E meta ta pa coordina e schemanan aki miho pa preveni overlap y buraco y pa haci ehecucion mas eficiente. Den consulta cu Banco di Seguro Social a traha un memorandum cu ta forma e base pa sigui tuma decision. Discusionnan cu partnernan social tambe ta hunga un rol clave aki, ya cu ahustenan tin consecuencianan directo pa contribucionnan di dunador di trabao y derechonan di empleado.
Otro pilar di e reformanan, e rapport ta remarca, ta fortalece supervision y aplicacion. Inspeccion di Labor lo tin un rol mas prominente den combatimento di abusonan riba mercado laboral, incluso empleo ilegal di trahadornan stranhero. Un revision di Inspeccion di Labor Hulandes a resulta den recomendacionnnan concreto pa organisa supervision mas efectivo y profesional. Implementacion di e recomendacionnan aki ta andando y mester contribui na un tereno di wega mas nivela pa dunadornan di trabao y miho proteccion pa empleadonan.
Crucial pa un politica di mercado laboral cu ta prueba di futuro ta un bista structural riba necesidadnan di mercado laboral. P’esey Aruba ta desaroyando un metodo nobo pa colecta y analisa e necesidadnan di personal. Un modelo piloto cu e enfoke aki a ser completa exitosamente y ta forma e base pa introduccion di un modelo di pronostico cu ta haci e demanda laboral den futuro mas predecibel. E informacion aki lo permiti pa implementa politicanan mas dirigi pa trahadornan di afo y miho alinia cu e necesidadnan di e economia local.
Cambionan tambe ta plania den e area di condicionnan di trabao. Segun e rapport, e introduccion di regulacionnan di salud y seguridad na trabao mester garantisa normanan mas moderno pa seguridad y salud na pia di trabao. A duna conseho huridico riba e asunto aki caba, pero debi na e alcance y complehidad di e regulacionnan, a dicidi pa encarga investigacion adicional. E introduccion di un Ley di Condicionnan di Trabao ta rekeri no solamente legislacion pero tambe capacidad di implementacion y recursonan financiero, haciendo esaki un proceso a largo plaso.
E flexibilidad di e mercado laboral tambe ta hayando atencion. E rapport ta indica cu Aruba ta sondeando e posibilidad pa haci’e mas facil pa termina contractnan laboral den e prome aña. Esaki mester duna dunadornan di trabao mas flexibilidad pa tuma personal den servicio sin obligacionnan a largo plaso, mientras cu simultaneamente ta preveni abuso. A base di conseho huridico, e minister encarga ta explorando varios opcion, incluyendo ampliacion di e rango di tipo di contract. E resultadonan di e exploracion aki lo ser incorpora den e proceso final di tumamento di decision administrativo.
Un medida socialmente sensitivo ta regarda e schema special di cesantia pa empleadonan cu por baha cu pensioen cu tin empleo a largo plaso cerca e mesun dunador di trabao. E schema aki ta destina pa crea oportunidadnan pa avance den carera, mientras ta respeta tambe empleadonan cu a contribui na nan organisacion pa aña. E detayenan precies ainda ta ser discuti cu partnernan social, ya cu e schema tin tanto implicacionnan financiero como social.
E rapport ta indica cu e modernisacion di legislacion di asistencia social awor ta andando bon. E meta ta pa miho alinia e legislacion cu circunstancianan social actual y promove participacion. Minister a saca un decision administrativo caba riba e asunto aki, y ehecucion di e legislacion nobo di asistencia social ta plania. Na mesun momento, trabaonan ta andando pa introduci un rekisito di registracion a traves di un ordenansa nacional, cu mester duna miho bista riba relacionnan di trabao y facilita ehecucion.
Departamento di Progreso Laboral (DPL) lo hunga un rol ehecutivo clave dentro di e sistema nobo di mercado laboral. E departamento aki ta ser desaroya mas aleu, cu atencion particular na e Centro di Trabao, cu lo sostene buscadornan di trabao pa haya un trabao adecua. Despues di un analisis di tarea externo, a dicidi riba un desaroyo mas aleu den fase, cu inicio di implementacion a base di recomendacionnan concreto. E exito di e reforma aki ta esencial pa e funcionamento di e mercado laboral den practica.
Proceduranan rond di retiro y admision riba mercado laboral tambe ta ser revisa. E procedura di ontslag na Directie Arbeid en Onderzoek ta ser optimalisa pa haci’e mas transparente y eficiente. Ademas, trabaonan ta andando pa mehora e procedura pa garantenan y pa mehora colaboracion y intercambio di dato entre instancianan envolvi den admision na mercado laboral. E procesonan aki ta parti di un acercamento mas amplio y integral pa politica di admision.
Finalmente a haci calculacionnan financiero extenso pa aclaria e impacto di e decision en principio riba Labor y Seguridad. Caminda recomendacionnan ta disponibel, e consecuencianan financiero a ser incorpora caba; otro calculacionnan lo sigui asina cu recomendacionnan adicional a ser finalisa. E rapport a remarca cu ta notabel cu Aruba a dicidi di no sigui cu e proceso di desaroya un sistema di pensioen sostenibel, loke ta nifica cu e enfoke dentro di e tema aki ta explicitamente riba labor, desempleo, y proteccion social riba termino corto y mediano.
E Uitvoeringsagenda en Uitvoeringsrapportage Landspakket Aruba 2025 ta enfatisa cu e mercado laboral y e reformanan di seguridad social ta demostra cu Aruba ta comprometi na un recalibracion fundamental di e contract social. E ta un proceso compleho y tin biaha politicamente sensitivo, den cual velocidad y cuido mester ta balansa constantemente. E periodo binidero lo revela te na unda e medidanan prepara realmente lo ser traduci den legislacion y ser implementa. Sinembargo, ta cla cu e rumbo a ser fiha pa un mercado laboral cu ta adapta na cambionan economico y un sistema social cu ta ofrece seguridad caminda ta necesario, sin perde sostenibilidad financiero for di bista.



