Temporada di klapchi a cuminsa, y manera tur aña, e zonido fuerte y disturbio causa pa e klapchi ta pone cu temporada di fin di aña hopi mascota ta huy di nan cas y ta perde. Autoridadnan manera Centro di Control di Cacho y DVG a duna mensahe pa conscientisa comunidad pa tene nan mascotanan safe, pero e aña aki, e problema realmente a empeora.
Centro di Control di Cacho a comparti algun tip pa tene nan mascota safe, y a urgi comunidad pa tene cuenta cu lo por tin cacho y pushi perdi, cu hopi miedo y ansiedad, riba caminda, y pa core cu cuidao pa evita un tragedia. Den nan mensahe, nan a menciona e pagina Lost and Found Pets Aruba riba Facebook. Esaki ta un pagina maneha pa un persona boluntariamente, cu tur dia ta comparti mascotanan perdi, sea cu un hende a haya, of nan doño ta buscando, pa asina reuni e mascota cu nan doño.
Sinembargo, e aña aki, e persona tras di Lost and Found Pets Aruba tabatin un mensahe di alarma pa autoridadnan.
Den un post riba su pagina, el a skirbi lo siguiente:
“Mensahe personal na (ex)-politico di Aruba.
“Na 2014 mi a cuminsa e pagina Lost and Found Pets Aruba. En averahe, mi ta ricibi alrededor di 50 reportahe di mascota perdi cada siman. [Diadomingo] so, tabatin 43 den un solo dia. E cantidad aki no ta bay baha den proximo simannan. Simannan? Si, simannan. Pasobra na Aruba ta cuminsa tira klapchi for di dia 27 di december, y usualmente ta continua te bon despues di dia 10 di januari. Esey ta como 15 dia di klapchi. 15 dia yen di sufrimento pa tanto hende como animal.
“No ta ora pa ahusta e tradicion – y realmente aplik’e? Klapchi ta tremendo, pero no lo ta mas special ainda si permiti nan solamente riba dia 31 di december y 1 di januari? Dos dia. Mescos cu na Bonaire. Esey so mi ta pidi. Tradicion ta pa ser honra, no abusa como un excuus pa terorisa e isla pa dos siman completo.
“Mi ta maneha Lost and Found Pets Aruba riba mi mes. Sin niun otro hende. Sin pago. Completamente boluntariamente y haci di amor pa hende y animal di Aruba, mi ta sacrifica oranan di mi tempo cada dia pa reuni animal cu nan famia. Un biaha mas: Mi ta haci esaki cu amor. Pero ta ora pa cambio. Ta ora pa evalua e tradicion aki y duna e mentalidad di e isla un bon wake-up call.
“Ahusta, impone, y toch celebra. Realmente e no por ta asina dificil. Bo no mester oranan largo di reunionnan pa esaki. Bo no mester gaba riba rednan social. Pon’e riba agenda, atende esaki, y hacie. Den prome kwartaal di 2026, pa asina nos ta miho prepara pa proximo december. No pa mi – ami ta bay sigui haci loke mi ta bin ta haci pa 12 aña toch. Pero hacie pa e animalnan y e pueblo di nos isla. Hacie pa nan.”
Loke ta resalta den e carta aki ta e hecho cu e ciudadano ta mustra cu aña tras aña, e problema ta empeorando en bes di bira miho. Y esaki tabata evidente tambe den e reaccion di un di e fundacionnan cu ta rescata cacho di caya, Snoop Doggy.
Riba nan pagina di Facebook, Fundacion Snoop Doggy tambe a bati alarma pa e hecho cu den un solo dia tabatin 43 reportahe di mascota perdi of haya.
“Ayera so – un solo dia (diadomingo) – a reporta 43 mascota perdi of haya for di e pagina Lost and Found Pets Aruba. Normalmente tin alrededor di 50 reportahe den henter un siman. Pensa un rato riba esey…Y honestamente? Nos no por saca ningun otro conclusion cu esaki: Tur articulo den corant, post riba rednan social, flyer na container di klapchi, advertencia y campaña di conscientisacion no a yuda pa nada. De hecho, [e situacion] ta parce di ta empeorando cada aña.” E fundacion a agrega cu “no tin problema cu un par di dia di klapchi – esey ta parti di celebra Aña Nobo. Pero loke nos ta mirando awo ta un zona di guera durando mas cu dos siman. Y e cantidad di animal perdi y haya ta mustra cu demasiado doño di mascota no ta tumando responsabilidad. Esey ta profundamente doloroso.”
Klapchi ta hopi dañino pa animal
Ta conoci cu klapchi tin efecto hopi indesea riba tur animal, tanto mascota como animal salvahe. E zonido fuerte y luznan ta causa ansiedad, miedo y desorientacion den hopi animal. Algun mascota, manera cacho, tin biaha mester hasta keda hospitalisa pa motibo di nervio causa pa klapchi. Esaki ta e motibo cu hopi animalito ta core huy spanta, poniendo nan bida den peliger.
No solamente esey, pero klapchi por causa herida directo of indirecto, intencional of no-intencional. Tin hende cu criminalmente ta tira klapchi riba bestia, loke ta un acto castigable. Pero hasta sin intencion, por causa herida na animal. Por ehempel, Fundacion Snoop Doggy a comparti e potret di un cacho cu a haya herida na su wowo pa motibo di klapchi.
“Klapchi no ta solamente peligroso ora ta tira nan riba bestia. Cacho ta hole e yerba – y resto di klapchi na candela ainda por rementa directamente den nan cara. Esaki a pasa cu Buuf. El a perde su bista pa motibo di esaki.” Hunto cu e storia lamentable aki, Snoop Doggy a haci un yamado pa esnan cu ta tira klapchi: “Semper check rond di bo – animalitonan por ta mas cerca di loke bo ta kere.”
Finalmente, Aruba Birdlife Conservation tambe tabatin un mensahe di conscientisacion pa animalnan salvahe, cuestionando e balor di e tradicion di klapchi, y usa tradicion como un excuus pa continua comportamentonan destructivo. “Ta trata tradicion como un palabra magico cu ta permiti humano pa stop di pensa,” e fundacion a skirbi. “Historia ta mustra con debil y tin biaha sin sentido e excuus aki ta,” mencionando sclavitud, labor infantil, y humamento paden. ABC a uni e yamado pa un cambio di mentalidad pa cu klapchi. “Klapchi dia y anochi ta causa miedo, herida y cansancio pa bida salvahe di Aruba, como tambe nos cacho y pushi,” e fundacion a bisa den otro post. “Nan ta sufri suficiente caba.”



