Un mercado dinamico y competitivo pa servicio di communicacion celular ta den interes di clientenan comercial y consumidornan di Aruba y ta na interes di economia di Aruba en general. E lo hasta nifica cu SETAR lo mester publica mas di su operacion y duna oportunidad pa otro compania participa den servicio di telecomunicacion.

Esaki ta un di e conclusionnan di un analisis cu AFTA, Aruba Fair Trade Authority, e autoridad riba competencia husto, a haci recientemente. E analisis ta basa riba peticion di Minister pa Asuntonan Economico pa un modelo di pago pa alocacion di e spectrum pa e red 5G. E analisis ta como reaccion riba un raport prepara pa e compania di consultant Stratix. Stratix ta un compania Hulandes cu a keda acerca pa Minister Geoffrey Wever pa investiga e uso y prijs di bandanan di frecuencia pa 5G. Consultant principal di Stratix lo conseha Direccion di Asuntonan di Telecomunicacion, DTZ, riba uso di e frecuencianan cu ta destina pa 5G na Aruba. E obhetivo di e proyecto ta pa crea maneho pa duna un contribucion positivo na Aruba riba tereno di comunicacion, economia, enseñansa, siguridad y bienestar social.

AFTA a analisa e recomendacionnan di Stratix cu uso di e asina yama toolkit di competencia desaroya pa OECD, e Organisacion pa Cooperacion y Desaroyo Economico.

E conclusionnan principal ta cu un mercado dinamico y competitivo den servicionan celular ta den interes di economia di Aruba; e ubicacion di e capacidad di frecuencia 5G ta motibo pa ahusta henter e modelo di prijs pa uso di di henter e spectrum dor di proveedornan di telecom pa nan servicionan.

Implementacion completo di e modelo di pago actual lo resulta den un aumento di costo halto y inhusto pa proveedornan di telecom cu lo stroba implementacion di 5G. AFTA ta den concordancia cu Stratix cu mester aloca e spectrum, cu ta tur e frecuencianan, a base administrativo y no pa tene un subasta. Subasta ta un proceso compleho mientras cu no tin un limitacion na e spectrum, pues e entrada di un subasta por ta hopi abou. Na mesun momento, uso di e spectrum ta pa uso comercial di un producto comun/publico, pues un prijs pa uso ta hustifica. AFTA tambe ta de acuerdo cu e conseho di Stratix pa no mara e prijs na cuota of dominio di mercado of volumen di negoshi. Esaki ta lo rekeri un administracion innecesario y compleho, particularmente basa riba e proposicion di AFTA pa e mecanismo di reparticion. Ademas, AFTA ta de acuerdo cu mester reserva e alcance pa rednan priva, cu por crea mas presion di competencia den mercado y pa servicionan publico.

Di otro banda, AFTA ta den desacuerdo cu Stratix riba otro punto, particularmente den bista di e riesgonan pa competencia. Por ehempel, Stratix ta propone pa reserva tur e spectrum disponible entre e proveedornan existente y pa pasa despues pa realocacion si tin competencia of potencial proveedornan nobo den future. Segun AFTA, un realocacion di e spectrum, esta e banda 5G, ta hopi compleho cu consecuencia negativo pa competencia husto. Mas importante ainda, lo no tin motibo pa di forma adelanta, reserva henter e spectrum 5G, cu ta un producto publico entre partidonan priva, ya cu no tin un limitacion na e banda. Stratix ta propone pa institui un prijs uniforma cu ta mesun cos pa proveedornan actual y esnan den futuro. AFTA tampoco ta de acuerdo cu esaki ta cu prijs uniforme ta crea un bentaha competitivo y inhusto pa Setar. Con cu bay bin, Setar lo tin menos costo pa uso di banda a base di e cantidad di consumidor cu e tin compara cu Digicel. E costo pa consumidor di Setar pa usa 5G lo ta menos e ora, cu ta crea un competencia inhusto. Mas ainda, un prijs uniforma ta un barera pa cualkier otro compania purba drenta e mercado di telecom. Stratix tambe a propone un prijs fiho pa un periodo di cinco aña cu segun AFTA ta uno mucho cortico. Inversion den rednan di telecomunicacion tin un depreciacion hopi mas largo y como tal, e potencial di ganashi tambe ta mas largo cu e periodo sugeri. Den opinion di e autoridad, e periodo manera Stratix a propone lo conduci na inseguridad, cu ta nifica cu participantenan lo ta menos dispuesto pa inverti mas compara di por opta pa un periodo mas largo.

Gobierno ta determina diferente prijs pa uso di spectrum tin e bandanan di frecuencia disponible. Mester diferencia esakinan, segun AFTA pasobra spectrum den diferente banda ta representa diferente balor di mercado pa proveedornan di telecom. Por ehempel, spectrum den e bandanan di frecuencia mas abou tin un balor mas grandi comparativamente.

“E ta keda na Gobierno pa determina e prijs. Compara cu otro pais, spectrum na Aruba ta relativamente caro, pues ta recomendabel pa no determina prijs cu por conduci na aumento di costo pa e proveedornan. Pa loke ta e nivel di e prijsnan diferencia, esaki ta unda AFTA no por duna conseho specifico, ya cu companianan di telecomunicacion a resisti pa duna informacion financiero detaya cu ta necesario pa un conseho mas specifica. E hecho cu proveedornan no kier a comparti e informacion aki ta pa AFTA un bon indicacion cu e nivel di e totalidad di prijs no ta un causa di problema pa nan,” ta locual AFTA a bisa den su recomendacion.

“Proveedornan di telecomunicacion a indica cuanto spectrum den cua banda di frecuencia nan kier cumpra y paga pa esaki. Pasobra di e diferencia den dominio di mercado y red entre Setar y Digicel, e expectativa ta cu e ultimo tin un rekisito di spectrum mas chikito y como tal ta paga menos. Unabes cu otorga un spectrum, esaki lo no bolbe pa Gobierno. Esaki ta pa sigura cu e companianan tin incentivo pa haci e miho uso di e spectrum cu nan a cumpra. Sinembargo, e partidonan por cumpra mas spectrum den caso cu nan haya mas demanda. E proceso aki ta permiti Gobierno keda cu control riba spectrum cu no ta den uso y cu mester keda disponible pa otronan cu potencialmente kier drenta e sector of otro uso. Como tal, AFTA ta recomenda aloca spectrum pa un periodo di por lo menos 10 y preferiblemente 15 aña pa garantisa siguridad di inversion di tur partido envolvi, incluso cu coreccion di inflacion.

AFTA ta kere si cu mester obligacion adicional, manera calidad minimo y rekisito di cobertura cu proveedornan mester cumpli cune, cu ta inclui control di calidad obligatorio a base anual di parti di un organo independiente. En caso cu e rekisito aki ta demasiado compleho, e companianan mester percura nan mes pa un control di calidad independiente y cu e resultadonan mester keda publica. Esaki lo ta e incentiva pa sigura e miho calidad di producto y servicio posibel. AFTA ta di opinion cu SETAR cu su dominio di mercado mester duna acceso di su red na prijs dirigi riba costo. E autoridad ta pensa riba e asina yama Mobile Virtual Network Operators, cu por nifica cu mas compania por drenta mercado, y hasta si esaki no ta e caso, cu SETAR por ta incentiva pa ahusta su prijsnan na consumidor na un nivel mas competitivo. “Pasobra, si e nivel den e mercado local ta mucho halto, e por atrae otro pa drenta mercado,” segun AFTA.

Ademas, AFTA ta opina cu mester comparti e infrastructura rekeri pa introduci e red 5G, manera zonanan pa antenna a base di prijs cu ta orienta na costo. Con cu bay bin, Aruba tin un economia limita di scala, y comparti infrastructura lo reduci costo y inversion pa tur partido. Esaki lo promove uso eficiente di recurso y espacio y ta evita gasto innecesario pa introduci y mantene multiple rednan cu ta paralelo.