Manera pa hopi aña caba ta e lema di un Arubiano critico: “Na Aruba nos ta master den crisis management, pero nos no sa planea.” Esaki ta e pensamento cu ta bin dilanti ora nos mira e ‘core core’ cu un par di preso a causa, cu a logra scapa for di KIA recientemente. Aunke naturalmente nan tabata cera pa cos contra ley cu nan a haci y mester sinta nan debido castigo, di otro banda inconscientemente nan a haci nos un tremendo fabor: nan a pone e autoridadnan concerni bay den ‘overdrive’ pa porfin cuminsa traha riba e situacion deplorabel den cual e prizon ta actualmente. Bon, nos ta bisa actualmente, pero realmente e situacion aki ta bay bastante leu den pasado.

Tabata na 2014 cu e Comision Europeo pa Prevencion di Tortura y Trato o Castigo Inhumano o Degradante a evalua e situacion di e centro penitenciario y a opina cu e circunstancianan den cual e presonan tabata ser teni, tabata pesimo. Esey ta cinco aña pasa… Despues, mescos cu e prizon di Sint Maarten y esun di Curaçao, cu regularidad e tema aki tabata bolbe riba mesa, sea local o den comunicacion dentro di Reino. No a cambia mucho, te e siman aki.

Diripiente, manera un neishi di fruminga cu a haya un baño di awa cu nan no a spera ni por maneha, a cuminsa move den tur direccion. No ta problema, sikiera asina, lo ta pensamento di mas cu un par di ciudadano. Ban spera en berdad cu esaki tabata e señal pa cos bay drecha. No cu e ta un tarea facil. Planifica, busca un empresa constructor cu por carga e proyecto, y mas cu tur cos, yega na planifica financiamento di e proyecto ta costa tempo. Y manera nos tur sa, no ta un cuestion cu gobierno tin un reserva na banco pa e tipo di situacion aki. Nos ta bisa situacion pasobra no por papia di calamidad. Calamidad ta ora sucede algo cu ta gara bo di sorpresa, loke den e caso aki sigur no ta asina. Nos tur tabata sa pero tur ta sufri tambe di e sorprendente desaparicion di memoria. En todo caso, esun cu ta den e ‘driver’s seat’ awor lo mester tuma rienda y planifica con ta bay resolve esaki. Den esey nos ta desea e mandatario exito, e ta bay tin mester di esey.

E pensamento cu ademas ta surgi ta, pakico e tipo di asunto aki regularmente ta crusa nos caminda. Si varios aña pasa nos tabata sa caba cu dado momento ta yega na e punto unda no por warda mas, anto mester a cuminsa planifica. Y si no tabatin placa, lo mester a cuminsa reserva sikiera un suma modesto pa despues di cierto tempo por haci algo, confiando riba propio forsa y reserva financiero. Pero, nos ta pintando un mundo desconoci, di fantasia, cu nunca a existi na e pais aki? Semper nos pais a biba asina, pasando di aña pa aña cu un deficit financiero, cu mester financia cu fia mas placa ainda? Pa bisa berdad, den pasado tabatin un aña cu gobierno tabatin un surplus, pero esey mas bien tabata e excepcion cu a enfatisa e regla pa e otro añanan.

Den tur e trinta y pico aña cu supuestamente nos ta para riba nos mes pia, tambaleando of no, segun bo ta mir’e, nos no por a yega na finanzas publico sano, pasobra nos no por cera buki fin di aña, sikiera cu un suma chikito pa pone un banda pa tempo malo. No, nos ta hacie na e manera moderno: nos ta fia, tur cos. Esey a bay bon, te cu awor no por fia mas. No cu nos politiconan ta convenci cu no por fia mas, pero atrobe ta e ‘Hulandesnan fastioso ey’ ta bin molestia cu nan sermon di semper.

Sin embargo, tambe cu den e caso aki lo mester bay consulta cu e consehero di Reino, cu nos mandatario y parlamentarionan kier e ‘delete’ for di e mapa di poder local. Y nos por imagina caba kico nan ta bay bisa: “Cuminsa corta gasto otro caminda pa traha espacio pa realisa e tipo di proyecto aki.” Ta bin rabia, zundramento atrobe, comentario cu ‘e hendenan aki ta imposibel’ pero finalmente nan ta un factor cu no por kita for di caminda. Mester ta posibel pa yega na un entendimento cu ta duna bista riba un solucion. Al fin y al cabo, ta cara di Reino tambe ta den wega den e asunto aki.

Pero nos no kier a keda na e asunto aki so. Nos mester cuminsa puntra nos mes cuanto di e tipo di proyecto aki tin cu ta indispensabel pero cu e ciudadano comun y coriente no tin bista ariba. Cuanto obra di infrastructura tin cu normalmente mester planifica nan mantenimento o renobacion, manera no mucho tempo pasa a resulta den e caso di e planta di purificacion di awa sushi. Mester bisa cu den pasado sikiera tabatin mandatario cu a institui un fondo pa drecha caretera, pa despues mira e genionan su tras desbarata esey tambe. E poco planificacion cu tabatin nunca a dura. P’esey, por lo pronto nos ta keda mara na haci milagro den emergencia: Masters of crisis management…