Segun propaganda reciente di e partido grandi demisionario Aruba lo ta number un den Caribe pa loke ta haci negoshi y lo a deshaci di ‘red tape’. E promer parti ta berdad; esey un estudio reciente di Asina Caribbean Investment Climate Index, CICI, den cual Economisch Bureau Amesterdam ta participe, a constata recientemente,publica ayera den nos edicion di Bon Dia Aruba, a haya cu Aruba ta score mihor entre e 17 paisnan di Caribe cu a inclui den e estudio. E otro parti, tocante e red tape, ta un otro historia, di cual djis aki mas.

Aruba, y ainda mas cu Corsou, ta dispone di bon condicion general pa haci negoshi, den e sentido cu tin un cuadro legal confiable cu ta duna inversionista cierto seguridad cu ta hopi importante. Imagina bo un inversion grandi cu ta core pa decadas y despues di hopi esfuerzo durante hopi aña, bo ta bin perde tur cos, pasobra no tabatin un cuadro legal cu ta garantiza bo derechonan como propietario. Nos no mester bay leu, djis tira un vista loke a pasa y ta pasando na Venezuela, unda tabatin varios caso di arbitrahe internacional ta core contra estado Venezolano, pa e expropiacion di industria unda companianan stranhero tabatin biyones di dollar inverti. Nan mester a cana un caminda di cruz pa logra gana nan caso y bay wak despues con efectivamente nan ta haya nan placa tambe, via embargo riba propiedad Venezolano den exterior, pasobra na Venezuela mes nan no ta haya nada. Nos sistema legal ta todo lo contrario y ta un punto positivo hopi grandi. Tambe nos tin pa compania cu ta bin haci negoshi grandi un clima di impuesto hopi faborable, manera e areglo di IPC, cu ta haci cu bao cierto condicion e companianan aki casi no ta paga winstbelasting. Esey ta atractivo pa atrae capital grandi, pero esey no ta conta pa e mediano y chikitonan cu no ta cualifica pa e areglo ey, loke ta e gran mayoria di empresa na Aruba, local y di exterior.

Banda di fortaleza di nan institucionnan, crecemento di bienestar, con habri nan economia ta, e clima di empresario y disponibilidad di dato ta aspectonan tuma na cuenta den e estudio. Aruba a score hopi bon riba e promernan, cu bon institucion, un di e islanan mas prospero den e region y siendo un economia habri, pero tabatin problema cu entre otro debe publico y disponibilidad di dato. E ultimo aki sigur ta algo cu Aruba mester mehora pasobra mirando nos infrastructura gubernamental total, no tin hustificacion pa no tin dato disponible otro cu e falta di interes di gobierno(nan) den pasado pa percura cu e informacion t’ey y ta disponible na henter comunidad, incluyendo sector priva cu mester di informacion reciente y confiable di nos economia. Den añanan reciente a haci un trabao grandi di trece e cuentanan nacional ‘al dia’ loke a resulta den un actualisacion di Aruba su GDP, pero ainda tin mas trabao pa haci.

Awor e ‘red tape’. Si un posible inversionista ta contempla e condicionnan general, e por tin un bon impresion di nos isla. Despues cu e establece aki, e ta bin ripara e problemanan gigantesco cu e tramitenan local ta duna. Y ta aki unda e estudio señala no a yega pa evalua, y ta aki e problemanan di red tape ta un desilusion grandi. Na mesun momento cu nos ta tende propaganda tocante red tape cu a disparce, ministro encarga cu Sector Primario ta admiti cu cierto proyecto prometedor di horticultura ‘multipiso’ no por a start, pa via di e problemanan cu haya tereno, cu e tramitenan na DIP tumando un eternidad. Tambe nos ta tende di empresa, cu ta emplea varios persona cu estudio universitario, cu a nenga nan tur nan peticion pa empleado stranhero, aparentemente den cuadro di e preferencia cu mester duna na yui di tera… Pero, si no tin ningun Arubano ta cana rond cu e diploma specifico universitario ey, pa proteha pan di e demas trahadornan local lo mester percura pa e empresanan aki haya nan personal cualifica di exterior, of no? Con por ta cu meymey di e pandemia aki, cu miles di hende sin trabao, nos no a mira nada ainda cu a mehora e dolor di cabez mas grandi cu mayoria di empresa tin, esta e trayecto pa yega na forma legal na e personal stranhero necesario. Tambe, asina leu cu nos por averigua, no tabatin cambio ainda den tramite pa lanta negoshi. Si den e crisis actual ta asina importante pa economia opera optimalmente, pakico a haci tanto trabao di consulta cu gremionan empresarial den cuadro di preparacion di e Masterplan, y awor cu gobierno mester cumpli, no ta mira casi nada ainda?

E contesta ta cu traha plan y consulta cu partner ta simplemente e parti facil di e asunto. Cuminza cambia manera di opera di tanto departamento cu ta custumbra menosprecia e ciudadano, y hopi biaha ta mustra un ignorancia penoso di e realidad cu nan mester traha aden, esey ta e parti duro pa haci. Ta di spera cu den e reforma di e aparato publico cu mester tuma lugar den e proximo añanan, lo tin suficiente atencion pa haci Aruba fuerte den e parti aki tambe, banda di loke a logra desde varios aña caba.

LJMADURO – 13-APR-2021