Gobierno di Aruba a presenta e propuesta na gobierno Hulandes pa converti e prestamo Hulandes den un contribucion na un fondo di inversion na Aruba. Mientras tanto gobierno di Aruba a haya e respuesta cu nan por a anticipa di e promer minstro Hulandes, durante su recien bishita: un rotundo ‘No’. E fondo aki lo por a duna gobierno local e oportunidad di inicia varios proyecto cu por beneficia, siempre y cuando bon implementa, comunidad local considerablemente. Tabata dificil pa haya otro contesta, pasobra no ta trata realmente di un ‘win, win’ aki. Hulanda lo a keda sin haya nan placa back, ademas di no haya interes riba e prestamo.
Naturalmente lo por argumenta cu aki no ta trata di un simple relacion financiero, sino di un cooperacion leal y solidario dentro di Reino y cu Hulanda por a mustra un poco mas sentimento positivo aki. Esey lo keda un punto di debate eterno y ta parce nos mihor concentra riba e hechonan nos dilanti: gobierno local ta desea un fondo di inversion, riba su mes un bon idea. Nan no mester di premier Hulandes pa bisa nan esey; nan mester recurso pa hinca aden y lo mester busca nan di otro manera, si kier realiza algo. Na promer instante ta necesario averigua con gobierno mes por crea fondo pa e meta aki. Esey ta bay hopi mas leu cu simplemente wak den caha cuanto a resta di e surplus di ultimo añanan. Pa cuminza lo mester recalcula con realmente presupuesto 2025 lo ta andando, E acontecimentonan local di ultimo tempo, manera e cambio den impuesto riba entrada personal, cu ta beneficioso pa e ciudadano pero malo pa caha di gobierno, y e otorgamento di Afl. 250 na pensionado ya tin consecuencia serio pa 2025. Ademas cu gran parti di e surplus menciona ta pa reduci debe, algo cu indispensable y urgente. Djis pa tene na mente: interes paga te cu fin di 2024 tabata Afl. 311 miyon (18,9%) di presupuesto 2024. Cu e aumento di e tasa di interes riba e prestamonan na Hulanda, nos lo ta surpasando e nivel di Afl. 350 miyon na interes, loke facilmente lo ta yega na 20% di presupuesto di 2025. Pa haci un comparacion, esaki ta hopi mas cu loke nos ta dedica na enseñanza anualmente. Y cu esey ainda nos no a paga debe mes, pesey e surplus ta keda un prioridad.
Sin embargo, banda di e efectonan local menciona, lo mester ta prepara pa un situacion unda economia na fin di 2025 no lo mustra un crecemento compara cu 2024, mientras entrada di gobierno no lo mustra e beneficionan considerable di 2024, y esey pa motibo di e desaroyonan internacional.
Aruba tambe por conoce ‘stagflation’
E fenomeno pa cual mayoria di economista ta adverti na Merca y posiblemente otro pais tambe, causa pa e guera comercial cu pesidente Trump a inicia, yama ‘stagflation’, un combinacion di stagnacion economico y na mes momento inflacion. Un reduccion di actividad economico den nos caso ta principalmente e yegada di menos turista, cu lo tin un efecto tambe riba poder di compra local, resultando den menos entrada pa gobierno tambe. Nos a tuma nota di e optimismo local cu mas turista for di Canada, Europa y Suramerica por compensa e posible perdida di fluho turistico di Merca. Esey ta mustra segun nos un poco riesgoso, pasobra nos ta para dilanti un situacion unda sigur Canada y tambe Europa no ta bay sali sin golpi di e crisis economico actual. Ta berdad cu e turista di Canada ta biahando hopi menos pa Merca, pero e consumidor Canades na e momento aki ya ta sinti efecto di e guera comercial; no tin nada regla ainda cu gobierno Mericano cu por cambia rumbo.
Temporalmente aumento fuerte di prijs internacional lo trece mas ingreso gubernamental via impuesto di importacion, pero di otro banda den poco tempo e reduccion den poder di compra lo ocasiona menos volumen na mercancia cu ta drenta, loke ta baha ingreso di importacion. Banda di esey lo tin, a base di menos actividad economico, menos impuesto riba salario, menos BBO, menos prima social, etc. En general, un panorama economico cu por ta bastante decepcionante. Di mes pa 2025 ta proyecta Afl. 150 miyon (2% di GDP) na surplus pa e sector colectivo, loke facilmente por desaparece completamente.
Pero tin otro manera pa atrae capital pa un fondo di inversion. Por ehemplo, gobierno ta accionista mayor y den varios caso hasta accionista unico di un cantidad considerable di empresa. Ta posible pa bende parti di e capital di accion cu ciudadano, mientras pais Aruba ta mantene un parti mayoritario, pa garantiza cu capital priva no ta ‘hijack’ e empresa estatal. Otro forma ta cu ta destina parti di e ganashi cu gobierno ta haya di empresanan estatal na dividendo na e fondo di inversion. Esaki naturalmente semper tumando na cuenta cu e solvencia di e empresa mes mester ta prioridad.
Finalmente, e perspectiva cu ta presenta nos dilanti ta mustra e urgencia en todo caso pa reserva recurso financiero pa ‘tempo malo’. Yama esey un fondo di inversion of dun’e otro nomber, nos ta contemplando e realidad cu keto bay nos tin debe, mas di Afl. 5.000 miyon y cu circunstancia fuera di nos alcance ta pone nos den crisis atrobe. Nos por core bay na porta di otro pa pidi ayudo, pero ta inevitable pa reserva fondo, y caso dado esey lo mester bin di austerizacion, di baha gasto di e aparato gubernamental. Campaña a pasa, e regalonan ta duna, awor ta tempo pa enfrenta realidad.