Recientemente nos por a mira un maneho (den fase) di nos actual ministro di husticia pa e problema cronico di presencia di miles di migrante indocumenta na nos pais. Di un banda esey ta di aplaudi pasobra pa demasiado tempo tabata falta un maneho pa atende e problema di migrante ilegal y e otro problema di escasez laboral. Nos por comprende cu ta dificil imagina un maneho unda ta expulsa cada persona cu ta na nos pais sin permiso, manera ley ta indica. Di otro banda nos tin e problema cu nos propio gobiernonan a crea demasiado acomodacion turistico, cu den e tempo nos dilanti lo percura pa e problema pa cual tabata adverti pa hopi aña caba: un demanda laboral monstruoso, pa cual Aruba simplemente no tin forza laboral. Nos tin mas di 35 aña ta importa labor stranhero na grandi pasobra nos propio base poblacional no tabata y keto bay no ta duna loke mercado mester. Y asina mes a ‘logra’ cu nos a yega na e siguiente ola di demanda di awe, cu un exceso na capacidad hotelero cu a cuminza mira un bahada den grado di ocupacion.

Pa un mandatario encarga cu husticia e ultimo desaroyo aki no ta haci diferencia; e lo mester maneha e situacion su dilanti. E situacion aki tin dos cara diferente: e entrada di persona indocumenta via nos costa, y entrada via e porta legal: aeropuerto y nos hafnan. Desde semper, e entrada via porta oficial ta abarca e gran mayoria di persona cu finalmente ta forma e miles di migrante ilegal, pasobra simplemente nan no ta sali. Sin embargo, ora ta papia di combati entrada di persona ilegal, semper atencion ta bay na cuida nos costa y tur loke ta necesario pa esey. Claro cu esey tin su motibo; no ta hende so ta drenta via costa, tambe ta drenta arma y droga, loke ta obliga na inverti den e parti aki di trabao di husticia. Pero, esaki no ta cambia e realidad cu ta na e banda ‘legal’ e porta ta hancho habri pa cualkier persona cu cumpra un pasashi y aparenta un turista, drenta nos pais y por lo pronto no sali mas. Ta tocante e problema specifico aki nos redaccion den entrevista a puntra e mandatario di husticia pa su opinion y mester bisa cu su contesta no a satisface. Loke el a contesta ta un descripcion di e practica actual, unda ta actua na momento cu e persona ilegal kier sali di nos pais – di su propio voluntad, no pasobra husticia a deten’e – cu un prohibicion pa drenta pa tanto aña. Loke nos tabata desea un contesta ariba ta e practica na tanto otro pais, unda parti di e esfuerzo total ta bay na busca e mayoria ilegal aki cu a drenta via porta principal, pa expulsa nan, promer cu nan ‘cria raiz’ na e pais. Den nos caso ta trata di sigur 90% di tur esnan cu finalmente ta forma e diezmiles di ilegal cu nos tin actualmente. Nos autoridadnan en cambio ta practica un maneho di ‘laisser faire’ unda ta actua solamente posteriormente, dia cu e stranhero presenta pa sali di e pais. Tambe e mandatario a mustra riba e cambio di ley cu a haci cu permanencia ilegal na nos pais no ta un delito (misdrijf), sino un simple infraccion (overtreding). Esey ta mustra masha humano pero cu un esfuerzo creible di busca esnan cu ta keda despues cu nan permiso di turista vence, e distincion entre delito y infraccion no ta haci ningun diferencia: a constata cu fulano ta ilegal na e pais y e ta bay su cas… Pero no, ta keda mustra riba e esfuerzo cu ta haci na costa, cu enberdad ta hopi mas spectacular y por duna mas material pa prensa y comentario online, pero cu no ta atende e problema di e gran mayoria cu a drenta silenciosamente.Asina nos tin, despues di tanto aña di ‘porta habri’,sigur 16.000 migrante Venezolano, cu tabata beneficia di un porta habri caba promer cu Chavez a tuma rienda di su pais25 aña pasa, ocasionandoe ola migratorio mas grandi di historia Latinoamericano.

Pero esey no ta tur, manera e entrevista menciona ta mustra, esaki lo ta e mesun porta habri pa futuro tambe. Nos no por a mira nada den e entrevista cu ta mustra riba un maneho mas estricto pa e 90% cu ta drenta ‘legal’ y no ta sali. Y esey tin otro motibo tambe, cu no ta problema di e mandatario entrevista so, sino di e gabinete completo: a dicidi cu ta keda mantene e practica di mas di 30 aña di permiti e stranhero drenta nos pais, bay ‘shop around’ pa trabao, yega na un deal cu un dunador di trabao ybusca permiso despues, si acaso. Basicamente ta mantene e modelo aki, cu probablemente e argumento cu e demanda laboral excesivo lo dura varios aña mas y cu entrada di e manera aki ta garantiza cu tin suficiente ‘oferta laboral’ di exterior, sin cu mester haci esfuerzo di regula entrada di labor externo for di e paisnan den region mes. Esaki ta cumpli sagradamente cu e ley economico di preveni prijs halto di labor, percurando pa suficiente ‘oferta’ di exterior, sin gasto o esfuerzo grandi, ni pa gobierno, ni pa sector priva. Cu un posible ola nobo di migracion Venezolano nos dilanti, e pregunta ta kedacon a para cu nos interes, si e porta di 90% ta keda habri, cu tur consecuencia cu nos a mira un biaha caba…