Tur pais desaroya, o cu kier yama nan mes desaroya, mester dispone di excelente informacion di su economia y comunidad. Nos lo tin gana di yama nos mes un pais desaroya y sigur tin aspecto pa cual nos por reclama e titulo ey. Lamentablemente riba tereno di cifra, di informacion procesa di tal forma cu e ta yuda gobierno goberna miho orienta, y lo yuda sector priva tuma decision empresarial mas basa riba realidad y menos riba ‘guesswork’, nos no ta mira cu nos a yega unda nos mester ta ainda.

Na varios ocasion nos ta haya e señalnan cu ta corda nos riba e situacion aki. Siman pasa ainda. Parlamento Hulandes tabata desea di tin cifra basico di economia y comunidad di e parti Caribense di Reino. A duna un firma Hulandes, SEO Economisch Onderzoek e tarea di recolecta e informacion necesario. Esey no tin nada malo cune, caso dado nos mes por haci uso di e material cu nan a trece hunto. Loke ta fastioso, y un poco contra nos orguyo como ciudadano di e pais aki, ta cu den e presentacion regularmente ta menciona cu nan no tin e informacion cu nan ta desea. Por ehemplo, di Aruba mes no tin un asina yama ‘Gini-coefficient’ cu ta un indicador di con grandi e diferencianan ta den entrada di individuo. Un indicador importante, como adicion banda di bo ‘GDP’ cu ta un cifra general di tur beneficio hunto produci den un aña dentro di e pais. E GDP ‘per capita’ (pa cabes, persona) por indica un suma bastante atractivo, pero si bo tin un Gini-coefficient cu ta indica bastante discrepancia den entrada personal, esaki ta un indicador cu bo tin bastante hende den bo comunidad cu no ta comparti asina bon den e aparente prosperidad cu e pais tin.

Nos no ta e unico pecador den e aspecto aki; Curaçao tin un Gini-coefficient di aña 2011 y despues no mas… Realmente nada straño, cerca nos tampoco, pasobra bo por djis bay riba website di un entidad manera Oficina Central di Estadistica (CBS) pa ripara cu cerca nos tambe tin cos pa drecha. Nan homepage ta menciona un GDP di aña 2011… really? Tambe cifra di sector turistico: ocupacion di camber di 2013, igualmente cifra di ‘average daily rate’ di mesun aña. Cifra di aeropuerto di aña 2014 y 2015… Y pa corona obra: un di e publicacionnan clave pa nos economia y comunidad: e Statistical Yearbook: ultimo edicion 2015… Shonnan, nos ta na aña 2019, por fabor. Den pasado recien nos a kere cu e mal performance di e departamento importante aki tabatin di haci cu e hecho cu un director hopi capacita y otro profesional cu a bira politico, a bandona e departamento lagando esaki den man di un set di nombramento politico cu aparentemente no tabata sa kico nan ta haci. Pero nos ta ripara despues di mas di un aña di otro gobernacion, cu e situacion no ta drecha.

Pa bolbe na e publicacion Hulandes, riba mesun pagina ta aparece dos item unda ta indica cu pa Aruba no tin cifra. Banda di e Gini ya menciona ta trata tambe di e cifra di desempleo hubenil cu aparentemente no ta existi. Recientemente nos a comenta caba tocante e problema di e encuesta laboral cu ta tuma lugar un biaha pa aña so, loke no ta suficiente pa sirbi como bon indicador. Den lapso di un aña tin hopi cos cu por cambia, cu no ta refleha den e unico cifra ey. Aki tambe e mesun keho: aña 2017 ta e ultimo cifra disponible (8,9%) di desempleo general. E parti cu ta bon cubri, mester bisa esey, ta e parti financiero. Es decir, pa loke ta e cifranan cu mester t’ey, no pa e maneho fuerte cu ta garantisa control di gasto. Aruba keto bay no tin e structura administrativo fuerte cu mester garantisa cu henter e proceso financiero tin bon monitoreo y reportahe. Djis un detaye: actualmente, segun nos informacion, Centrale Accountantsdienst (CAD) tin 6 funcionario, mientras cu añas atras esey tabata sigur tres biaha mas…mientras cu gobierno a crece bastante den ultimo 20 aña. Asina ta sigui?

Probablemente, si nos discuti e asunto aki cu esnan responsable den gobernacion, nos ta haya di tende cu ‘nos tin hopi prioridad’ y aparentemente percura pa cifra drechi no ta un prioridad. Tambe nos lo haya di tende cu ta dificil pa emplea mas profesional cu ta necesario pa e tipo di trabao aki, ya cu a scoge pa e strategia cu por describi miho como ‘niemand de deur uit’. Gobierno ta garantisa, pa motibo electoral, cu ningun hende ta perde trabao. Di e manera ey nunca ta yega na e espacio financiero cu mester pa emplea e cuadronan necesario den diferente departamento, y e mehoracion asina urgentemente necesario di e aparato publico lo keda un soño remoto. Y esey ta lastima, pasobra mehora e situacion financiero ta uno, pero si no ta mehora e prestacion general di e aparato, nos no ta yega unda nos mester yega. Y si riba esey ta tuma decisionnan descabeya y masha ‘innovativo’ manera e re-introduccion di number di auto nobo tur aña, di mes ta bira dificil pa mira progreso.

LJMADURO – 26-FEB-2019