Den nos edicion aki di nos column tocante Papiamento, nos ta bay riba otro odisea en busca di origen di algun palabra. De paso nos ta profundiza den e contexto historico den cual e palabranan ey a surgi y cu ta hiba nos na descubrimento sorpresivo. Nos a cuminza cu e pregunta simple aki: nos a yega di haci nos mes e pregunta pakico na Spaño, cu ta un referencia importante pa nos, ta papia di ‘banano’ y ‘plátano’ mientras nos ta bisa ‘bacoba’ y ‘banana’ pa e mesun frutanan aki. Di unda e diferencia ta bin? E palabra ‘banana’ o den cierto caso transforma den ‘banano’ tin su origen na Asia, probablemente di cierto region cu awe ta parti di archipelago di Indonesia, y via costa oriental di Africa a plama riba e continente ey, pa despues e nacionnan cu a cuminza coloniza America, entre otro e Portugues y Spañonan cu tabatin puesto di ocupacion na costa di Africa, a trece e cultivo na nos continente, incluyendo e nomber.
Pero esey ainda no ta splica pakico nos ta papia di ‘bacoba’, di unda esey ta bin? E contesta ta cu esey ta parti di nos herencia Portugues, den e caso particular aki mas bien di Brasil. Den e vocabulario Brasileño ta conoci ‘pacova’ o ‘pacoba’, tambe ‘pacová’, como nomber di e fruta. E variantenan menciona probablemente ta depende di e region na Brasil. Segun cierto website, por ehemplo e variante ‘pacoba’ ta pertenece na region norte di e pais y tin su origen etimologico den idioma di e pueblo Tupi, cu tabata habita gran parti di loke awe ta costa nort di Brasil.
Esaki ta interesante pasobra e ta duna nos un contesta riba otro pregunta cu nos tabatin basta tempo caba, esta e posible conexion cu Surinam, unda ta conoci e palabra ‘bacove’ pa loke nos ta yama ‘bacoba’ y ‘banaan’ pa loke nos ta yama ‘banana’, esun cu bo no ta come for di su casca pero ta sirbi pa usa den cushina. Muy probablemente e palabra a yega Surinam via Brasil mes, sea via interior den e conexion entre e pueblonan indigena di Surinam y Brasil mes, o sea via e conexion maritimo, entre otro comercial, cu tabata existi pa varios siglo caba.
Esey ainda no ta splica con e palabra a yega cerca nos. Aki tin diferente posibilidad cu ta trece e problema di no por bisa cu certeza kico ta corecto. Cu e obhecion ey anto, nos por imagina cu e palabra ta conoci pa varios siglo den nos idioma, por ehemplo pasobra tabatin contacto cu Brasil. Entre otro tempo cu e Hulandesnan mester a bandona nan colonia na Pernambuco, riba costa Brasileño, loke a causa un traslado bastante grandi pa e tempo ey di hende, entre nan un grupo di persona di origen Hudiu Portugues, cu a establece na Corsou y na Nieuw Amsterdam, loke awe ta New York. Otro indicacion cu e palabra ta den nos idioma pa hopi tempo, ta cu dr. Rodolfo Lenz, e linguista Chileno di origen Aleman, autor di e promer obra completo tocante Papiamento di Corsou (1928), mas o menos un siglo pasa ta menciona e palabra ‘bakoba’ den e seccion unda e ta trata e nombernan di fruta cu el a logra acumula den su investigacion linguistico. Ta menos probable cu e palabra a yega cerca nos via Surinam, pasobra e migracion fuerte for di Surinam a tuma lugar apenas den siglo pasa, tempo cu Aruba a desaroya fuerte economicamente.
Pa finaliza, e origen di e palabra ‘plátano’ cu ta e termino Latinoamericano pa loke nos ta yama ‘banana’. E palabra ta bin originalmente di Griego (platanos) y via Latin (platanus) a yega na Europa, incluyendo Spaña. Pero, na Spaña e nomber ‘plátano’ ta referi na un otro mata, cu ta conoci bao di e mesun nomber na otro pais Europeo tambe, entre otro Francia, cu por topa hopi como mata di sombra grandi den hopi ciudad.



