Den e edicion aki di nos column tocante nos idioma Papiamento, atencion pa un tema cu pa nos ya a bira un custumber asina asimila, cu probablemente casi nunca e lo bira tema di discusion. Esey ta e regla introduci hopi aña pasa caba, cu den nos forma di skirbi no ta haci uso di acento. Esey riba su mes tabata un decision bon tuma; cualkier persona cu regularmente ta maneha tambe e ortografia di nos islanan ruman Corsou y Bonaire, por comproba cu skirbi Papiamento di Aruba ta costa hopi menos tempo. Ademas, ta un dolor di cabez pa busca cada vez si tal palabra tin un acento of no. Nos por considera nos mes ‘libera’ di e molester ey.
Sin embargo, nos por puntra nos mes si no tin situacion unda un acento lo duna mas claridad den ki sentido nos ta usando un palabra, cu por tin diferente significado, cu ora ta trata di uso oral nos por scucha e diferencia, pero den forma skirbi no ta mira e diferencia ey. No cu nos ta boga pa cuminza introduci acento atrobe, pero realmente, con nos ta atende e tipo di ocasion aki? Manera semper, nada mihor cu algun ehemplo. Nos conoce dos uso diferente pa e palabra ‘si’. Den ambos sentido e ta parti di e herencia Spaño, aunke no por descarta cu e uso ta data caba di e herencia Portugues, cu sin embargo den forma skirbi tin un diferencia entre ‘sim’ y ‘se’. Pakico esaki no ta exclui e posibilidad cu e tempo ey, di varios siglo pasa, a tuma e forma Portugues, ta pasobra den forma di pronuncia e ‘si’ ta parce hopi e forma hereda di Spaño, a pesar di e forma diferente di skirbi. Di otro banda, e pronunciacion di nos ‘No’ ta parce mas e ‘Não’ Portugues cu e ‘No’ di Spaño. Otro motibo pa kere cu e herencia original ta di Portugues ta e hecho cu palabranan asina basico mester tabata den e promer ‘paquete’ di loke a hereda den desaroyo di Papiamento. En todo caso, pa bolbe na e ‘si’, na Spaño ta haci e distincion cu un acento: ‘sí’ y ‘si’. Awor, e aplicacion sin acento por duna problema? Si, pero tin forma pa atende esaki. Den e frase aki mes nos ta mustra un di e ‘solucionnan’: nos ta skirbi ‘si’, sigui pa un coma pa indica cu esaki ta e ‘si’ afirmativo, por ehemplo como respuesta riba un pregunta: “Si nos a bay atende e asunto ey caba? Si, nos a haci esey caba.”
Otro caso unda por surgi confusion ta di palabra cu por ta tambe un participio pasado, banda di otro significado diferente. Por ehemplo: ‘para’ cu den cierto contexto no ta duna claridad kico e ‘para’ ey ta bisa: “E tabata para na e porta ora e explosion a tuma lugar.” E posibilidad mas logico lo ta cu aki nos kier bisa ‘pará’ pero ‘para’ tambe ta un posibilidad, awor ta cual e ta? Nos no tin un solucion pa esaki sin usa acento.
Tin otro caso unda recientemente a desaroya palabra ‘nobo’, cu realmente ta un forma cortico di un palabra existente. Esaki ta e caso por ehemplo di e palabra ‘paso’ cu ta un forma di abrevia e palabra ‘pasobra’ pero cu den nos custumber nacional di ‘horta short’ den nos forma di papia a bira ‘pasó’, pero como cu nos no ta skirbi acento e confusion cu e palabra ‘paso’ ta surgi. Kico ta e solucion? Haci un distincion entre skirbi y papia; ora ta skirbi ta usa e palabra original completo (pasobra) y ora ta papia, esun cu ta desea di usa ‘pasó’, dal bay. Loke ta importante ta pa no laga e forma sumamente ‘economico’ di papia influencia e forma di skirbi. Nos ta mira e proceso aki tambe den otro idioma, unda ta skirbi semper segun e ortografia oficial, pero ora ta refleha e palabranan papia pa un persona, anto ta skirbi nan manera el a pronuncia nan.