Den e edicion aki di nos column semanal tocante nos Papiamento nos ta analiza e forma con nos ta amplia nos idioma adoptando palabra, unda den e proceso nos no ta adopta tur e palabranan di e mesun origen, e mesun ‘famia’ mesora sino hopi despues. Esaki ta sucede mas tanto ora den un cierto desaroyo social, economico o tecnologico un palabra o concepto ta bin den uso, tin vez den otro idioma cu nos ta maneha tambe regularmente y un persona ta sali en busca di un equivalente na Spaño, como promer opcion. A traves di tempo por bin cambio den e forma cu a adopta; un ehemplo di esaki ta e verbo ‘proteha’ cu a haya compania di ‘protege’ despues. Kico ta e caso aki? For di testimonio directo nos sa cu, digamos 50 aña pasa, e palabra den uso tabata ‘proteha’. Esaki ta bin di e forma di subjuntivo Spaño di e verbo ‘proteger’: ‘proteja’. Den un frase: “Es preciso que un padre o madre siempre proteja a sus hijos.” Pakico esaki a bira e forma na promer momento? Nos no sa, esaki ta dificil pa haci sin un investigacion mas profundo a base di documento di e tempo aya. En todo caso, e ‘proteha’ tabata den Papiamento hunto cu e sustantivo ‘proteccion’, ‘protector’ y tambe e forma di gerundio ‘protehando’ cu ta un invento ‘crioyo’. Mas recien a surgi e otro formanan, cu por a drenta nos vocabulario a traves di persona cu den nan trabao a topa cu e opcion di usa e formanan comun di Spaño, banda di e presencia aumenta di migrante di paisnan di habla hispana den nos comunidad durante ultimo 30-35 aña, loke a stimula e uso di e formanan aki: ‘protege’ y ‘protegiendo’.

Otro caso ta e verbonan ‘absorba’ y ‘absorbe’ cu ta aparece banda di otro den nos Vocabulario oficial. Aki tambe nos impresion ta cu e forma original na Papiamento tabata ‘absorba’ cu despues a haya ‘absorbe’ como forma alternativo. Cierto duda nos tin cu otro forma cu ta aparece como forma oficiaal, cu ta e formanan ‘absorbacion’ y ‘absorbamento’ cu nos no ta mira den uso frecuente. E motibo por ta cu ta trata di palabra cu mas tanto ta den uso di persona cu un conocimento mas avanza di idioma, inclusive Spaño, cu lo por usa tambe ‘absorcion’ y ‘absorbiendo’ tal manera nan ta na Spaño.

Nos ta cambia e tema un poco pa bay den direccion di palabra cu ainda no a haya acompañamento di ‘famia’ pero cualkier momento esey por sucede. Un ehemplo ta e verbo ‘cede’ y e sustantivo ‘cesion’. Nan no ta inclui den e Vocabulario aunke sigur ‘cede’ ta den uso pa hopi aña caba y ta por ehemplo den uso entre traductor di texto oficial unda esaki ta e traduccion pa e termino na Hulandes: ‘afstand (doen)’, textualmente traduci: ‘tuma distancia’ di e derecho o facultad cu un persona por tin, por ehemplo un propiedad o herencia. ‘Cesion’ ta anto e acto di cede algo.

Aki nos mester adverti tambe pa e confusion cu por tin cu e sustantivo ‘sede’ cu ta referi na un lugar unda un entidad o organismo ta estableci, unda nan tin nan ‘asiento’; na Hulandes ‘zetel’. Di e mesun ‘famia’ aki nos conoce tambe ‘sesion’ cu ta un reunion di cierto caracter, manera un audiencia di corte.

Otro caso ta e palabranan ‘incapacidad, incapacita, y incapaz’. Esakinan ta existi na Papiamento y ta den nos Vocabulario, pero ‘discapacita’ no. E conceptonan aki ta hopi den uso den e vocabulario di cuido y seguro social. Ehemplo: ta papia di ‘incapacidad laboral’ ora un persona ta ‘AO’, cu ta ‘arbeidsongeschikt’, incapaz pa traha. Esaki ta ora un persona tin problema medico cu ta causa cu e no por traha, temporalmente. Contrario na esaki, ‘discapacidad’ ta referi mas tanto na un impedimento fisico, loke nos sa yama un ‘handicap’, un situacion di incapacidad permanente. E ta un termino relativamente nobo, tambe den otro idioma.