Manera ta e caso na varios ocasion, atrobe nos ta papiando di e encuentro di vocabulario di varios idioma cu ta duna nos un base rico pa nos idioma nacional. Pero tin hopi mas secreto scondi den nos idioma cu nos no ta detecta si nos no ta investiga. Nos ta haci nos best den esaki, pero mas capacidad investigativo, di otronan, lo ta bonbini. Tin ora nos tin suerte y tin cos ta yega na nos inespera. Por ehemplo, lesando e obra di dr. Rodolfo Lenz, “El Papiamento”, skirbi na añanan 20 di siglo pasa, na Spaño, nos ta bin ripara cu cierto aspecto di e ortografia Spaño di e tempo aya tin similaridad cu e forma di skirbi y pronuncia palabra na Papiamento. Ehemplo ta e fenomeno di cierto palabranan cu na Spaño moderno ta skirbi cu ‘x’ mientras un siglo pasa tabata skirbi nan cu ‘s’. Manera semper un ehemplo: Lenz den su tempo tabata skirbi ‘estranjero’ (pagina 7 di e Prologo) mientras awendia e forma oficial ta ‘extranjero’. Tambe e tabata skirbi ‘estraño’ na lugar di ‘extraño’. Ta casualidad cu na Papiamento nos ta bisa y skirbi ‘stranhero’ y ‘straño’? Esaki no ta e unico caso cu nos por topa den su obra. Asina nos a descubri ‘esteriores’ riba mesun pagina, cu awendia ta ‘exteriores’. Pero, aki si nos a adapta hunto cu e idioma Spaño y ta usa tambe ‘exterior’. Igualmente e palabra ‘testos’ cu awendia a bira ‘textos’. Interesante ta tambe cu e tempo aya Lenz tabata skirbi ‘i’ na lugar di e ‘y’ cu aparentemente a bin despues den Spaño. Den Papiamento di Corsou ta usa ‘i’ na unda den Papiamento di Aruba nos ta usa ‘y’. Pero, nos no ta kere cu e ‘i’ na Corsou tin algun relacion antiguo cu Spaño pasobra e ‘i’ na Corsou a bin cu e cambio di ortografia den añanan 60 y 70 di siglo pasa. Anterior na esey tabata usa e ‘y’ na Corsou tambe.

Kico nos por conclui, cu cierto cautela, di e caso aki? Cu e herencia cu nos tin for di otro idioma no ta algo di un pasado lehano, sino algo di tur tempo, loke ta haci cu nos herencia ta un mezcla di varios epoca, loke no ta algo straño den un relacion di encuentro entre idioma di varios siglo.

Ademas, nos por tin e situacion tambe cu den e encuentro cu otro idioma, por ehemplo Portugues, cu na dado momento no tabatin influencia directo mas riba Papiamento pasobra e base di comunicacion a desaparece, ta haya un mezcla di e dos idiomanan aki. Por ehemplo, na Spaño tin e fenomeno di e cambio di ‘o’ pa ‘ue’ principalmente den e maneho di verbo. Ehemplo: ‘poder’ y ‘puedo’. Portugues no conoce e fenomeno aki y ta mantene e ‘o’ di, den e caso aki ‘poder’: eu posso, ele pode, etc. Den nos Papiamento nos tin bastante ehemplo cu ta mustra riba un relacion – antiguo – cu Portugues, manera ‘podise’ cu ta sin duda di origen Portugues, unda awendia ainda ta bisa ‘pode ser’ den e mesun sentido cu nos variante. Mientras ta berdad cu na Spaño tambe ta existi e expresion ‘puede ser’ e no tin un uso asina frecuente manera e ‘podise’ y ‘pode ser’ unda esakinan ta significa ‘talvez’ o ‘quizas’.

Asina tambe nos a keda cu ‘porta’ y no ‘puerta’, pero si nos ta usa awendia ‘puerto’ como alternativa moderno pa loke ta ‘haf’ (haven) o ‘waf’ (werf), ambos di origen Hulandes, aunke cu ‘waf’ por ta bin tambe di Ingles: ‘wharf’. Esaki pasobra hopi termino tecnico a haya entrada cu yegada di industria aki, cu no a cuminza cu e refineria, sino cu mineria di fosfat y oro caba.

Pero, como cu nos ta papiando di desaroyo a traves di tanto tempo, nos a haya nos parti di palabra Spaño cu e ‘ue’ aden tambe. Por ehemplo, nos conoce ‘fuera’ di origen Spaño, pero tambe e ‘fora’ di Portugues, cu cerca nos a bira ‘for’. Tin ora nos ta hasta topa ambos den mesun frase: “Fuera di esey, bo ta saca e asunto ey for di contexto.” Atrobe, nos no tin nada di envidia otro idioma, mas bo siña conoce Papiamento, mas bo por admira su riqueza cu a bin di tur banda…