Den nos edicion aki, na bispo di celebra 40 aña di Status Aparte, ta un bon momento pa trata e relacion entre e movimento politico y social cu a conduci na Status Aparte na 1986, y e empuhe cu desaroyo di e propio idioma a haya den e epoca ey. Pero pa haci esey bon, nos mester bolbe un rato na e epoca anterior, tempo cu ni e lucha politico ni e busqueda di e propio identidad tabata mustra asina fuerte. Aki ta necesario pa basa nos mes riba loke persona di edad actual riba 70 aña por aporta. Aruba anto den añanan 50 di siglo pasa. Un periodo marca pa establecimento di Statuut na 1954, cu atencion bayendo mas tanto na con pone e gobernacion di e seis islanan cana bon. Tabata un periodo den cual no tabatin tanto atencion pa Papiamento, den enseñanza sigur cu no, pero esey no tabata implica cu e no tabat’ey caba, sigur dentro di e medionan di comunicacion cu no tabata asina abundante manera actualmente.

Pero e tranquilidad ey no a dura largo, e rivalidad entre Aruba y Corsou a cuminza domina e escenario politico y sigur desde inicio di añanan setenta e lucha pa un separacion di e otro islanan a cuminza tuma forma. Betico Croes no tabata solamente e figura principal politico, sino tambe di bastante influencia riba e Papiamento mas formal den tur cos cu e tabata publica y tabata expresa verbalmente na cada ocasion. Aki tabata surgi hopi palabra cu parti di e publico no tabata asina custumbra cu nan y cu logicamente tabata procedente di idioma Spaño. Hasta tabatin murmuracion di algun hende cu “loke e ta papia ta Spaño” y no Papiamento. Nos no ta di acuerdo cu e ponencia ey; mester comprende di unda e uso di e lenguahe mas formal ey tabata bin. Por parce cu Papiamento tabata existi mas bien como idioma oral so, pero esey no ta berdad. Den e famianan cu mayor acceso na educacion y por lo tanto mayor acceso na Spaño y Ingles, tabata custumber di ‘enriquece’ nan vocabulario cu palabra y expresion tuma enteramente di Spaño. E tempo ey expresion usa te awe manera ‘al fin y al cabo’ y ‘de vez en cuando’ skirbi asina tambe, tabata parti di nos vocabulario caba y talvez pa hopi tempo caba. Entre esnan activo den politica den añanan 50 tabatin varios luchador pa mas reconocimento di Papiamento, manera Julio Maduro. E relacion intimo cu Spaño tabata algo hopi mas general, loke esnan di e epoca ey cu t’ey ainda por comproba. Loke Betico a haci anto no tabata algo isola, e tabata representa un tradicion di raiz profundo di aprecio y esfuerzo pa papia y skirbi su propio idioma cu orguyo y empeño y cu bon conocimento di e otro idiomanan; su profesion di maestro a añadi mas ainda na esey.

Den e epoca despues di 1986 nos por a desaroya nos sistema gubernamental y educativo, y a bin logicamente un empuhe grandi pa e propio idioma. A traduci nos Constitucion na Papiamento y hopi documento gubernamental a cuminza haya nan traduccion na Papiamento. Tambe a surgi un cantidad impresionante di medio di comunicacion na Papiamento cu a yuda divulga mas ainda e uso mas formal di nos idioma. Nos no por keda sin menciona aki e labor di Jossy Mansur, cu a haci nos un enorme fabor di percura pa un diccionario di Papiamento, ligando esaki cu diferente otro idioma grandi. No a tarda tanto pa a mira iniciativa gubernamental pa reconocimento di Papiamento como idioma oficial y introduccion di e idioma den enseñanza. Nos no ta bay den detayes aki tocante esfuerzo y obstaculo cu a presenta na hopi ocasion pa nos yega unda nos ta awe; mundialmente tin reconocimento pa Papiamento, tanto den e version di Corsou y Boneiro como esun di nos, como un di e idiomanan naci den colonialismo, di mayor desaroyo como idioma formal.

En todo caso, nos trabao no a caba ainda, y probablemente nunca lo caba. Motibo anto pa mantene e column aki, cu e titulo ‘ambivalente’ cu e tin, cu ta referi na beyeza di nos idioma, pero tambe na e deficiencianan cu nos ta mira ainda. Trabao ta continua!