De nos edicion di e siman aki di nos column tocante nos Papiamento, nos ta bay principalmente riba e palabra ‘bofon’ cu tin un origen interesante, y cu ta hiba nos bastante leu den e pasado cu nos ta comparti cu otro pueblonan.

Ora bo kier haci un hende ridiculo, ta bisa cu bo ta haci ‘bofon’ di e persona ey. Di unda e palabra aki ta bin? Muy probablemente cerca nos directamente di Spaño, cu conoce e palabra ‘bufón’, cu ta un payaso cu den su actuacion ta ridiculiza otro hende. E palabra ‘bufón’ no ta di uso regular mas den idioma Spaño y awendia lo usa ‘payaso’ na su lugar. E bufón segun varios website Spaño lo tin su origen na Italia (‘buffone’) y ta e termino pa un payaso cu den Edad Media tabata entretene e corte real. E palabra a haya su caminda tambe den Frances (bouffon) y despues den Ingles (buffoon), manteniendo e mesun significado di ‘payaso’. Y pa nos no lubida e otro idioma cu a contribui asina hopi na nos Papiamento, Portugues conoce su ‘bufão’ cu tin exactamente mesun significado cu na Spaño. Tambe e por referi na un persona cu ta demasiado convenci di su propio cualidadnan y no ta keda sin expresa esaki. Den nos idioma nos lo bisa un persona cu ‘gusta gaba su mes’. Igualmente tin tambe ‘palhaço’ cu ta deriva directamente di ‘palha’ (na Spaño ‘paja’).

Den nos Papiamento e uso di ‘bofon’ no ta un sustantivo y no ta referi na un persona sino ta existi solamente como expresion fiho: ‘haci bofon di un o mas persona’, e acto di haci un persona ridiculo, a traves di entre otro imita su gesto, voz, forma di cana, y otro expresion personal. Pa loke ta e significado original di ‘bofon’ nos tambe ta usa e ‘payaso’ di Spaño. Den e idioma aki tambe ‘bufón’ no ta conoci mas como sustantivo refiriendo na un persona, sino cu e ta existi solamente como adhetivo pa caracteriza un persona, ademas cu un uso hopi limita den e Spaño contemporaneo.

Pa bay un poco mas leu den discuti e palabranan aki, ta bon pa remarca cu ‘payaso’ tin un cierto relacion cu e ‘paljas’ Hulandes. Ta resulta cu ‘payaso’ posiblemente ta bin di Frances (Paillasse) cu ta referi na un popchi di ‘paille’ (‘paja’ na Spaño; ‘stro’ na Hulandes), cu tabata usa pa spanta pahra, pero cu tabata sirbi tambe como bisti pa un payaso cu ta simboliza un ‘espantapájaro’. E penetracion den Hulandes por a bin tanto di Frances como Spaño, esey ta dificil pa averigua. En todo caso Hulandes tin hopi palabra adopta di ambos idioma, den caso di Francia pa su cercania y di Spaña pa e dominio den pasado di e pais ey riba loke awe ta Hulanda y Belgica. Uso di ‘paljas’ ta mas comun den sur di Hulanda y na Belgica.

Idioma Italiano tambe conoce su variante, cu ta ‘pagliaccio’ o ‘bajazzo’. E promer palabra ta e equivalente di e ‘payaso’ Spaño y e ultimo aki tin su version na Spaño tambe cu ta ‘bagazo’ pero no den e sentido di ‘payaso’. Esaki ta referi mas tanto na e residuo cu ta keda di cosecha di grano o di caña di sucu. Claro cu na Aruba e expresion ‘de bagazo no se hace caso’ ta bon conoci, cu ta referi na un persona ‘cu no ta sirbi pa nada’, segun esun cu ta usa e expresion.

Por cierto den nos Papiamento a penetra tambe e termino ‘stromanschap’ cu den idioma Hulandes ta representa otro variante di e mesun idea di un persona cu ta un ‘stroman’ cu ta sirbi como reemplazo, y cobertura, pa e doño berdadero di e negoshi. E origen aki tambe ta na e popchi di paja cu a duna origen na e ‘bufón’ y ‘payaso’.

Hulandes, o hulandes? Spaño, o spaño…?
Por ultimo algo totalmente diferente: con ta skirbi por ehemplo nacionalidad di persona, cu letra mayusculo (hoofdletter, capitals), of no? Esaki ta conta tambe pa nomber di idioma. En corto bisa, hopi di nos hendenan tin e custumber di antaño pa sigui e regla Hulandes di usa mayusculo. Sin embargo, nos ta mira tambe ultimo tempo regularmente cu ta skirbi ‘hulandes’ o ‘spaño’ loke ta e forma maneha den e ultimo idioma aki. Segun regla di ortografia di Papiamento nos ta skirbi semper e tipo di palabra aki cu mayusculo, asina anto: Hulanda, di nacionalidad Hulandes. Riba internet nos ta mira naturalmente lo contrario y esey por ta debi na e flexibilidad cu nos a adopta den skirbimento den medio social. Ta bon si pa sa kico ta corecto.