Pa e edicion aki di nos articulo semanal tocante nos Papiamento nos a haya inspiracion particular di un serie di video cortico riba internet tocante San Nicolas, lugar di nacemento di hopi di nos ciudadanonan. E serie ta mustra hopi imagen di pasado industrial di e ciudad, cu tambe a haci un contribucion considerable na nos idioma. Hopi di e palabranan aki a bin di e Ingles tecnico cu a bira algo comun te awe, tanto pa e influencia di e industria di petroleo, como tambe como idioma materno di hopi di e migrantenan cu a bira parti di nos comunidad.

Palabra cu a bira parti di nos vocabulario for di Ingles ta por ehemplo: ‘dòs’ (cu acento pa distingui di ‘dos’). E origen ta e verbo ‘to dodge’ (evadi); den un frase: “El a purba gara mi pero mi a dos e.” Otro ta ‘debor’ cu ta bin di ‘the bore’. Den un frase: “Mi a lag’e papia numa, pero e ta duna hende debor.” Un caso particular ta e ‘waya’ cu ta bin di ‘wire’ cu nos ta topa tambe den ‘wayabrosh’ (o ‘wayabroshi’) cu ta bin di ‘wire brush’. Por cierto cu e uso di e ‘wire’ a penetra tambe na Venezuela, cu a conoce e influencia den e mesun industria petrolero, basa riba tecnologia Mericano. Na Venezuela y otro teritorio di habla hispana nos ta topa cu e ‘guaya’ pa indica e cable pa entre otro clutch y throttle, cu segun nos Vocabulario oficial ta: ‘clutch’ y ‘trot’. Nos ta topa cu mas palabra di origen Ingles na Venezuela, por ehemplo e ‘guachiman’ cu naturalmente ta bin di ‘watchman’. Otro cu nos a haya ta ‘teipe’ cu ta e ‘tape’ Ingles cu cerca nos a keda ‘tape’ pa evita confusion si nos bay skirbie di otro manera. Sin embargo, ta remarcable cu cierto palabra tecnico si ta aparece den nan forma original den e Vocabulario, manera den e caso di ‘brake’, ‘clutch’ y ‘hood’, pero ‘trot’ a conquista un posicion ‘crioyo’ pasobra ta pronuncia esaki di totalmente otro manera cu e palabra original. Esaki no tin nada straño cune; e ta algo tipico di un idioma crioyo unda hende hopi biaha ta adopta palabra pero den forma simplifica. Pero nos no a caba ainda di trata e palabra ‘waya’. E uso mas antiguo ta e ‘waya’ (verbo) cu ta bin di Hulandes: ‘waaien’ y cu probablemente ta pertenece na nos Papiamento pa varios siglo caba, aunke nos no a topa ainda cu texto antiguo cu por comproba esey. Nos ta us’e den por ehemplo ‘waya candela’. Di otro banda, e ‘wayabero’ (wayabera) no tin ningun relacion cu e ‘waya’ Ingles ni Hulandes. Ta straño cu e Vocabulario oficial ta menciona solamente e ‘wayabero’ o ‘wayabera’ mientras cu pa hopi hende cu tin Papiamento como idioma materno ‘guayabera’ lo ta e forma normal di skirbi esaki, pasobra nan conoce e origen Hispano di e palabra. Pa keda den e ‘onda’ di e ‘waya’; un palabra manera ‘wayacá’ ta bin di e mata cu na Spaño yama ‘guayacán’. Nos tin tambe ‘wayanga’ cu segun nos ta un invento netamente di nos propio idioma, pero posiblemente ta bin di e ‘waya’ antiguo Hulandes. E ta referi na algo cu no ta mucho stabil, por ehemplo un construccion no mucho fuerte cu ta keda move (wayanga) cu e peligro di cay.

Por ultimo, atencion pa palabra cu tabata existi caba, pero cu a haya otro contenido recientemente. Un ehemplo ta e ‘adres’ (domicilio) y ‘adresa’ (pone/duna un adres) cu a haya un bida nobo via idioma Ingles. Regularmente nos por topa cu un persona cu ta relata cu el a ‘adresa’ e asunto. Esaki ta bin di Ingles: ‘to address an issue’. E concepto conoci caba ta ‘atende un asunto’. Por mira e fenomeno aki di dos banda. Por bisa cu e ‘renobacion’ aki di nos idioma ta bon pasobra e ta enriquece nos vocabulario. Di otro banda por bisa cu hopi biaha e ta un invento pa via di desconocimento di e propio idioma di e persona ey. Nos ta mantene un posicion neutral y ta laga pueblo dicidi.