Aki, akinan, akinanan…

Uso innecesario di ‘nan’

Un di e mal custumbernan mas general cu a penetra den nos Papiamento di tur dia ta e uso, tin ora corecto, y tin ora totalmente incorecto o innecesario. Nos idioma conoce dos manera di uso di e palabra ‘nan’. Uno ta e uso cu ta indica plural tras di un sustantivo (zelfstandig naamwoord) pa esnan mas custumbra cu Hulandes. Por ehemplo: caso – casonan.

E otro forma ta e uso di ‘nan’ pa enfatiza algo cu un persona ta desea di indica, por ehemplo den e caso di enfatiza un localizacion exacto di algo, manera akinan, ayanan, eynan. Tur ta forma di expresa un indicacion mas exacto, cu enfasis, pa fortifica loke e persona kier bisa: “Te eynan el a logra yega”. Awor, kico mester pensa di e famoso ‘akinanan’ cu nos ta tende tur caminda? El a bira un custumber pasobra hopi hende a cuminza usa e ‘akinan’ como e palabra standard pa ‘aki’ y no ta mir’e mas como e palabra cu ta hiba e enfasis cune. Di e manera aki hopi hende a cuminza papia di ‘akinanan’ pa crea enfasis mientras e tabat’ey tur e tempo ey caba. Nos ta mir’e como uso sin mas eroneo y innecesario di doble enfasis den nos idioma y ta recomendable limita nos na ‘aki’ y ‘akinan’.

Nan pa indica plural

Den e uso di ‘nan’ pa indica plural den combinacion cu un sustantivo tambe regularmente ta mira y tende eror, tambe y sigur cerca nos politico y periodistanan. Regla basico di Papiamento ta cu no ta usa ‘nan’ pa indica plural si e contexto di e frase ta indica esaki caba. Di e manera aki, mester bisa ‘e cantidad di caso di Covid a bolbe subi’ y no: ‘e cantidad di casonan a subi’. Igualmente nos no ta papia di ‘tres autonan’ sino di ‘tres auto’. E regla conoce su excepcion, y esey ta ora por tin confusion cu un posible interpretacion como singular. Por ehemplo: “Polis a confisca varios di e vehiculonan cu a controla.”

Origen di ‘nan’

Nunca a haci, asina leu cu nos sa, investigacion encuanto origen di e ‘nan’ den Papiamento. Por cierto cu un di e idiomanan ‘ruman’, e Criol di Guine Bissau y di Cabo Verde, tambe cu origen den Portugues, e ‘nan’ ta existi pa enfatiza, pero no como forma pa indica plural. Por ehemplo, ta usa ‘nan’ den Criol di Guine Bissau pa enfatiza un cierto concepto di tempo. Por ehemplo: un hende ta puntra pa otro persona: “Alberto, i ka sta?” (Alberto, e no t’ey?). E contesta: “Nao, i bai ya nan” (No, el a bay basta rato caba).

Lo ta bon si por haci mas investigacion con a yega na usa e ‘nan’ pa plural den Papiamento. Nos ta habri pa sugerencia.