trasplanta organo Br (2).jpg

Hulanda a bin cu un ley pa tur nan ciudadanonan por bira donante di organo. Aruba tambe ta probecha di esaki sinembargo nos mes no por contribui na donacion pa Hulanda bek pa motibo tecnico y etico.

 

E ley na Hulanda ta bisa cu tur ta donante, si e ciudadano mes no ta pidi explicitamente cu e no kier pa nan organonan lo wordo uza of transplanta pa otro hende. E medida aki ta busca aumenta cu un 25% e donacionnan di organo den nos madre patria Hulanda, unda anualmente alrededor di 3 pa 5 di nos Arubianonan ta wordo beneficia anualmente cu un transplante di riñon.

 

Transplante

Ley di AZV ta inclui tres tipo di transplante cu nos seguro medico ta cubri, nan ta: transplante di riñon, cornia y esun di merg di weso. E programa di transplante particularmente di riñon a cuminsa basta aña pasa. Segun datonan di AZV, na aña 2009 aña, 9 pashent a haya un donacion di riñon na Hulanda. Na 2010 el a bira 3; pa 2011 el a bira 6; pa 2012 el a bira 4; pa 2013 el a bira 2 y pa 2014 el a bira 5.

 

Na 2009 AZV a paga 1.642.141 miyon pa concepto di transplante di riñon so. Na aña 2011 e costo total tabata 1.420.681 florin; y na 2013 dos pashent di Aruba a haya transplante di riñon y e costo total tabata 306.735 florin. E costo promedio pa un transplante ta diferente den cada caso, pero e ta alrededor de 200 mil florin.

 

Ta wordo calcula cu for di 1997 te awor, 49 pashent di Aruba a haya un donacion di riñon na Hulanda. Actualmente Clinica di Dialisis ta trahando cu entre 10 pa 15 pashentnan pa bay riba lista di candidatonan pa haya un transplante di riñon na Hulanda. Sinembargo na Hulanda cada aña 150 persona cu ta wordo inclui den e lista pa warda riba un transplante ta muri, prome cu nan deseo di bida lo por bira un realidad.

 

E topico di transplante di organo no ta uno straño na Aruba, te hasta el a wordo trata den e agenda amplio di e prome Health Care Conference Aruba cu a wordo realisa na aña 2015 a base di un peticion cu a bin for di Inter Parlamentair Koninkrijks Overleg (IPKO).

Hulanda kier pa medio di ley cu tur ciudadano Hulandes lo bira dunado di organonan, pero esaki no ta un proceso facil pafo di Hulanda y paden di reino Hulandes.

Cada aña un hende di nos ta wordo bendiciona cu un riñon producto di un donacion na Hulanda pero, con Aruba lo por contribui cu e tipo di donacion aki? Un banco di organo por ta factibel na Aruba?

 

Factornan

Dr. Romeo Kock kende ta internista y nefroloog na servicio di e Clinica di Dialisis den Horacio Oduber Hospital (HOH) a bisa cu nos isla ruman Corsou tambe a yega di pensa riba con nos por haci pa yuda y bin cu donantenan di nos region.

Nan a acerca Hulanda y nan a papia cu e fundacion encarga cu transplante pa wak kico ta posibel. “Ta fastioso pa bo ta den un posicion cu bo ta haya so; y bo no ta duna. Te hasta nos por pensa cu como nos ta contribui, eventualmente nos hendenan por haya un organo como donacion mas lihe.”

 

Pero mester considera dos aspecto segun dr. Kock y e prome di nan ta uno practico. Esaki tin di haber si Hulanda ta haya di e donacion bon, kiermen si nan ta acepta nan si of no. Logisticamente Hulanda ta prefera pa e tipo di donacion aki no tuma luga, ya cu e ta demanda un nivel tecnico y academico halto. Ya cu tin factor logistico dificil pa nan por calcula pa ehempel con e riñon ta na Aruba, ora e situacion ta wordo presenta. Tin testnan cu mester wordo haci cu no por wordo realisa den e circunstancia cu e proceso mes ta exigi. Esaki ta haci cu e ta bay ta mas dificil di loke e ta beneficioso.

 

Dr. Kock a indica cu e cos ta cu e transplante di un organo mester tuma luga mas pronto posibel. Aunke tin mashin special pa mantene e riñon bibo te ora cu  e candidato pa e transplante aki yega, pero e no mester ta mas laat cu 48 ora. Pero e aspecto tecnico aki ta dificil pa nos por realisa na Aruba pa despues mand’e pa Hulanda, ya cu entre mas tarda su calidad ta un tiki menos cu esun cu ta hay’e directo.

 

“E ta algo increibel! Pa hendenan cu tin problema di riñon nan ta bendiciona cu ta posibel tecnicamente pa mantene e riñon 48 ora despues cu a wordo saca fei curpa di e persona cu a fayece.” Esaki ta e echo cu nan por realisa un proceso asina cu pashentnan manda for di Aruba, ya cu esaki ta posibel cu riñon, mientras cu otro organonan no ta posibel ainda. Ora cu na Hulanda ta bay saca e riñon for di e victima, nan ta tuma contacto cu hospital pa asina nos hende por tuma un vuelo mas pronto posibel pa yega Hulanda.

 

Anonimo

Otro aspecto tin di haber cu etica cu Dr. Kock mes ta mir’e como un problema, pasobra e transplante post-mortal of despues cu e persona a fayece, un principio of regla importante cu ta wordo aplica ta cu e mester ta anonimo.

“Bo no sa ken a fayece, di kende bo a haya e riñon.” Ta importante pa protege cu despues cu e persona cu a haya e riñon, no confronta e situacion cu por pasa, cu un famia di e fayecido ta bin cerca dje pa exigi cierto compensacion pa e organo. Dr. Kock ta bisa cu ora un persona cu a haya un donacion di organo kier duna danki, tur cos ta bay via e donacion y no directamente cu e famia di e donante, pa percura cu tur cos keda anonimo.

Pero aki na Aruba algo asina ta hopi dificil na nos pais, ya cu Aruba ta un pais chikito cu ta dificil pa mantene algo asina anonimo.

El a trece como ehempel si un potencial donante ta muri den un accidente, e noticia aki ta den tur media di informacion cu ta dificil pa wanta anonimo. Y si un persona haya e organo seguramente e famia ta bay haya sa ken a haya e riñon of e pida higra di nan ser keri cu a fayece den e accidente. Dr. Kock no ta haya cu e aspecto aki ta un impedimento; pero sin duda e por bira un problema.

 

Dr. Kock ta laga sa cu ora su colega di Corsou a acerca Hulanda, y nan mes a haya como contesta cu ta preferibel pa no haci esey. Pero tempo ta cambia y mas tecnologia lo bin acerca, y nos no sa si aki un par di tempo e posibilidad cu Aruba por bira un donante di organo pa Hulanda lo bira factibel.

 

Pero te awor nos pashentnan cu mester di un donacion ta keda den un posicion cu nos por beneficia di ta riba lista di haya transplante na Hulanda, sin cu nos no mester sinti malo cu Aruba no ta contribui na e pool di donante di organo den nos madre patria.