ORANJESTAD – Dia 20 di november di 1989 Nacionnan Uni a acepta unanimamente e tratado internacional tocante derecho di mucha na New York. Reino Hulandes a firma e tratado aki na 1990 y dia 8 di maart di 1995 a ratifik’e. Aruba a bira ‘medegeldig’ dia 17 di januari di 2001. Como estado participant, Aruba hunto cu e otro participantenan di Reino Hulandes ta reporta cada 5 aña y e aña aki ta na turno.

Asociacion Trabao di Hubentud na Aruba (ATHA) cu sosten di Cede Aruba y Unicef Hulanda ta hiba den e aña aki e produccion di dos reporte, e prome ta trata di parti di organisacionnan no gubernamental (NGO’s) y di dos ta un reporte di parti di e hobennan.

Durante un entrevista cu Bon Dia Aruba a haci cu Carolll Kock, manager di e proyecto, Cindi Kelly-Mathilda, directora di ATHA y Gina Vrolijk, assistent di proyecto y studiante di EPI, nan a splica con e dos reporte aki lo bay tin su proceso pa implementa medidanan pa mehora e derecho di mucha na Aruba.

Manera Kock a duna di conoce, e aña aki lo reporta segun e version abrevia. Prome, e Comite di Derecho di Mucha na Geneva, tabata pidi gobierno pa duna un reporte extenso riba tur e medidanan cu nan a implementa pa mehora e derecho di mucha. Den e prome reporte, e organisacionnan no gubernamental ta reacciona y nan tin e prome palabra. Su tarea ta pa entrega un reporte na e comite di loke nan ta haya cu no ta bayendo bon tocante derecho di mucha.

Kock a expresa cu asina e NGO’s ta defini den ki direccion ta hiba e reporte pa Geneva y di mesun manera nan ta habri pa scucha di e mucha y hobennan mes kico nan ta haya di e tratado y con nan ta atende cu nan derechonan.

Pa nan por logra esey, Kock a comenta cu nan ta bay traha hunto cu 7 sector y casi 80 organisacion parti den 7 seccion. Lo reuni cu organisacionnan pa puntra nan cua ta e puntonan cu nan lo gusta haci preguntanan na gobierno relaciona cu e tema di derecho di mucha.

Despues el a splica cu na luna di april y luna di mei nan lo haci varios di e seccionnan ey pa pone tur informacion cu nan haya di e reunionnan den un relato di no mas di 10.000 palabra. Di parti di NGO’s, el a papia cu nan ta pidi tres cos: Kico ta e problema? Kico ta e contexto di e problema? y Cua ta e preguntanan cu bo lo kier haci na gobierno?

Cindi Kelly-Mathilda, como directora di ATHA a comenta cu nan no por ta involucra den Crisisplan, pero lo invita Departamento di Asuntonan Social pa participa na e reporte cu nan ta trahando pa motibo cu esaki ta un reporte di organisacionnan no gubernamental y nan ta bay dirigi nan preguntanan na gobierno. Pero, manera Kelly-Mathilda a bisa, nan ta spera cu basa riba dje y aki dos a tres aña cu bay revisa of traha e siguiente Crisisplan, nan por bisa cu a base di loke organisacionnan no gubernamental a haci cu e muchanan, pa via di e documento ey por yega na un caso specifico.

Pa via di esey, el a bisa cu “e documento aki ta hopi importante pa motibo cu lo bay ta un ehempel pa nan lo por yega afo”, el a referi tambe cu esaki no ta un reporte pa bisa cu nan ta traha contra e gobierno, “esaki ta pa duna e sosten pa organisacionnan no gubernamental cu ta traha directamente cu e muchanan y nan lo por yuda pa crece esaki pa comunidad di Aruba, pa nos por yega na e miho camindanan pa e desaroyo di mucha y hobennan”, el a agrega.

E di dos reporte ta cu nan lo haci ta acercando hobennan mes pa puntra nan con nan ta wak nan derechonan. Si nan ta wordo respeta, of no. Esey tambe lo sosode den dos parti. Caroll Kock a comenta cu e encuesta cu nan ta bay haci via scolnan tin preguntanan como: Kico nan sa di nan derechonan?, Cua derechonan nan ta haya mas importante y menos importante? y Unda nan ta haya cu na Aruba e derechonan di mucha ta wordo viola?

Kock a informa cu e encuestanan lo ser haci cu muchanan entre 12 cu 18 aña na 20 klas di scolnan secundario. For di eynan nan lo bay saca un muestra y lo haya sa si e muchanan tin falta di informacion, kico nan ta haya importante y pa cua motibo.

E otro parti cu nan lo bay aplica den e encuesta ta pa un grupo di muchanan den situacion vulnerabel. Por ehempel, muchanan cu limitacion, hobennan cu ta cera den prizon, etc. Tur contesta di hobennan lo keda anonimo pa asina e hobennan tambe laga nan bos resona fuerte den e reporte aki.

Pa finalisa, Carolll Kock a expresa cu esaki ta un primicia pa Aruba pa motibo cu nunca hobennan a ser entrevista riba loke nan sa y loke nan ta pensa di nan derechonan. Asina tambe, el a pidi cooperacion di parti di scolnan pa traha riba esaki durante e dos simannan venidero y e resultado mester ta cla na luna di juli.

Gina Vrolijk studiante di EPI y assistent di e proyecto aki a informa cu nan lo rifa un tablet entre tur hoben cu participa den encuesta.