Manera nos por a destila di diferente publicacion, nos rumbo na 2021 por ta den direccion di un progreso modera, pero por ta tambe cu nos no ta progresa tanto, cu un crecimento economico stanca, bao di influencia di poco turismo y un parti di sector priva no capaz mas pa soporta e gastonan cu nan mester carga den e crisis aki, cu ta bayendo den direccion di un aña completo. Ta parce cu desde awor nos por cuminza mira e factornan cu lo bay defini den ki direccion realmente nos ta bay.

Un di e factornan pa tene na cuenta ta inflacion. Te awor, segun e cifranan di inflacion publica pa Oficina Central di Estadistica, inflacion no a bira un problema adicional pa nos den e crisis causa pa Covid-19. Esey tabatin su raiz den e reduccion grandi di e poder di compra. E cifranan ta indica cu durante 2020 gradualmente inflacion a retrocede, di un cambio percentual pa e inflacion di ultimo 12 luna riba e 12 luna anterior, di 3,9 na januari 2020, te na -0,2 na october 2020, sin cifra conoci ainda pa e ultimo dos luna di 2020. En todo caso, tambe pa e ausencia di inflacion durante 2020 no tabatin ningun hende cu a referi mes na aumento di salario minimo, loke pa sector priva tabata ‘net bon’ pasobra e capacidad pa carga mas gasto di payroll naturalmente no tabat’ey.

Ta parce cu awor lo ta bay tin cambio den esey, a causa di factornan externo. Un di nan ta cu prijs di transporte di container, principalmente di China pero no exclusivamente, basa entre otro riba escasez di container na e lugar cu mester di nan pa transporte. Di otro banda, durante gran parti di 2020 demanda pa petroleo a cay den e crisis y a haci cu durante henter e periodo aki prijs di crudo y di producto petrolero tabata bastante modera. Di otro banda atrobe, tin otro factor cu ta haci transporte maritimo mas caro den e tempo nos dilanti, despues cu e normanan nobo di e Organisacion Mundial di Transporte Maritimo pa heavy fuel oil usa pa barco, a bay desde 1 di januari 2020 di 3,5% pa 0,5% pa e porcentahe permiti pa e contenido di azufre (zwavel) den e combustible. Esaki por tin su efecto positivo tambe den e sentido cu ta cuminza bira mas atractivo pa companianan maritimo cuminza pensa pa cambia pa uso di LNG na lugar di heavy fuel oil. Esaki ta birando un trend den nos region tambe, unda a cuminza bin mas interes pa explora e posibilidadnan di uso di LNG, no solamente pa transporte maritimo, sino tambe pa uso den produccion di energia.

E situacion na Aruba mes ta un ehemplo di esey, unda banda di e eventual uso di LNG den un posible recuperacion di e refineria, LNG por ta un opcion pa produccion di energia electrico, loke nos por a mira tambe den e propuestanan pa e refineria, cu ta inclui un operador di LNG. Esaki ta depende naturalmente di e limite di e cantidad minimo cu ta rentable pa e importador di gas, teniendo cuenta cu posiblemente e refineria no ta resulta un proyecto viable. Loke nos ta mira aki ta un repiticion di loke a sucede algun aña atras, unda a explora e posibilidadnan di uso di LNG,loke na e momento ey, sin por conta cu e consumo di e refineria, lo a reduci e negoshi te na un cuarto di e volumen proyecta, incluyendo e refineria. Cosnan pa tene na cuenta awor tambe.

Pa bolbe na e tema di inflacion,por mira cu na 2020 e deflacion tabata debi pa un gran parti na reduccion di prijs localmente, pa di e manera ey mantene cierto benta. Den e caso actual aparentemente nos ta bay haya un scenario un poco diferente, den e sentido cu lo ta mas dificil pa e empresario, un mas cu otro, absorbe e aumento di prijs importa, pa mantene prijs di benta local na un nivel aceptable, hustamente pasobra aña pasa ya caba a absorbe bastante. E inflacion anticipa aki lo deshaci probablemente di e aumento di poder di compra cu gobierno a logra bahando e tarifanan pa loonbelasting/inkomstenbelasting pa e aña aki. Esaki no ta mustra asina positivo, pero di otro banda e poder di compra local modera riba su mes no ta genera demanda cu por ta un factor cu lo stimula inflacion.

Tur esaki ta indica cu e opcionnan pa gobierno lo keda bastante limita, sigur pa e promer mitar di aña, unda ainda no lo por spera tanto desaroyo positivo di mercado turistico Mericano. Tambe ta parce nos importante pa tene na consideracion cierto cambio den turismo den Caribe cu tabata tendencia promer cu Covid-19 caba. Esey ta e tendencia di bahada di ocupacion di camber den e region, mientras ainda tin alrededor di 25.000 camber planifica den Caribe den e proximo añanan. Suma na e hecho cu Aruba a probecha temporalmente di e cambernan no operativo den region pa via di e horcannan, pero cu awor ta bolbe subi mercado, esaki ta indica cu algun cautela ta na su lugar ora di proyecta recuperacion di turismo. Sin embargo, mantene optimismo ta parti importante di e ambiente empresarial.

LJMADURO – 08-JAN-2021