Banco Central di Aruba a publica siman pasa un update di nan Economic Outlook pa 2021, tumando na cuenta e ultimo expectativanan pa crecemento economico pa e aña aki. Pasobra tin hopi incertidumbre ainda, principalmente con e crisis causa pa Covid-19 lo desaroya den curso di e aña aki, CBA a elabora un pronostico a base di tres scenario, uno basico, e asina yama ‘baseline scenario’ , banda di un pronostico mas optimista y uno mas pesimista. Hasta e scenario mas optimista no ta mustra gran avance pa empleo, mientras cu e scenario pesimista ta mustra duplicacion di desempleo.

A base di e baseline scenario ta pensa cu Aruba por conoce un crecemento economico (di GDP real) di 2,5%, tumando como base e GDP calcula pa 2020. E scenario optimista ta duna un crecemento anticipa di 5,2%, mientras den e scenario pesimista Aruba lo mira un caida mas grandi ainda, cu un crecemento negativo di -3,4%.

Importante ta pa tene na cuenta cu e base pa crecemento pa 2021 ta e cifranan di 2020, aña den cual Aruba a experimenta un caida economico severo, unda segun CBA su Producto Interno Bruto (PIB; GDP) real lo a cay cu 26,4%. Pa 2020 a anota un caida di 70,0% di e cantidad di turista cu a bishita nos isla, compara cu 2019. Esaki a resulta den un caida di 56,6% den recurso procedente di turismo.

Tambe ingresonan disponible a refleha un perdida grandi di poder di compra causa pa perdida di trabao y menos salario pa via di e crisis di coronavirus. Gobierno a tuma medida pa compensa e perdida di entrada aki cu e programa FASE y subsidio di salario, plus ayudo pa empresa chikito y mediano.

Segun CBA, ta calcula cu desempleo a yega na 15,0% di e forza laboral. Inflacion ta calcula na -1,3% pa 2020. Pa loke ta inversion priva, ta tuma como punto di salida cu ningun proyecto di construccion mayor a inicia durante 2020. Esaki ta inclui e pryectonan hotelero grandi manera Secrets, St. Regis, y Iberostar. Ademas tur otro proyecto cu tabata andando caba a sufri retraso di sigur tres luna, a causa di e medida di shelter-in-place cu gobierno mester a tuma.

Importacion ta ser calcula a base di e desaroyo anticipa den consumo, exportacion di servicio via turismo y inversion cu lo tuma lugar. Tambe ta anticipa cu pago pa fuel importa pa WEB lo keda abao, tanto pa e acuerdo di hedging actual, como pa e perspectivanan pa desaroyo di prijs internacional pa combustible, manera anticipa pa U.S. Energy Information Administration (EIA), cu ta spera un prijs di crudo West Texas Intermediate (WTI) pa 2020 di US$ 41. Prijs di crudo riba mercado internacional ta mustra un tendencia descendiente, di US$ 65 na 2019.

Tabel 1: Chart 1 di e articulo di CBA

Baseline Scenario: E motor principal di economia, turismo, ta pronostica di keda riba un caminda di recuperacion gradual durante 2021, cu un total di bishitante ‘stay-over’ di 60% di e nivel di 2019. Tambe ta presumi cu gobierno ta mantene e programanan ya menciona di ayudo y asistencia financiero durante henter aña den e scenario aki. Como consecuencia di esaki e baseline scenario ta mustra un recuperacion den consumo priva, aunke esaki lo hopi bao di e nivel di promer cu e crisis. A pesar di e crecemento na 2021, desempleo lo keda halto na 14,0%. Esaki pasobra e nivel di empleo na 2020 tabata (segun ta supone) mas halto cu e lo tabata bao di circunstancianan reinante si no tabata pa e programa di asistencia di gobierno. Pesey, mas actividad economico den sector turistico no necesariament lo conduci na creacion di empleo, mas bien na un reduccion di e subisio di salario cu gobierno ta paga.

Inflacion ta anticipa pa yega na -0,7% na 2021, resultando principalmente di un reduccion continua di prijs den componentenan di CPI excluyendo alimento y energia. Pa loke ta inversion priva, e scenario basico aki ta presumi un continuacion di menos apetit pa inversion, causa pa incertidumbre relaciona cu Covid-19. Tambe no tin expectativa di proyecto grandi di inversion pa cuminza na 2021. Importacion lo ta creciendo gradualmente tambe siguiendo paso di sector turistico y e aumento den consumo priva, cu di otro banda lo sufri di e ausencia di inversion nobo.

2. Scenario Pesimista: E scenario aki pa 2021 ta proyecta un crecemento den ingreso di turismo cu ta 10,0 punto di porcentahe bao di e baseline. Tambe ta presumi cu FASE y subsidio di salario suministra pa gobierno ta keda descontinua bao di e scenario aki, conduciendo na un desempleo mas grandi di 38,7%. Consecuentemente, entrada disponible y por lo tanto consumo priva ta cay mas ainda. Encuanto inversion, ta anticipa cu lo bay tin un retraso mas grandi den e proyectonan grandi, cu ta resulta den un suma mas abao di inversion compara cu e scenaro basico. E scenario pesimista ta proyecta un crecemento negativo di importacion, cyu ta resultado di reduccion di consumo y inversion, debi na un recuperacion mas lento di turismo.

3. Scenario Optimista: Den e scenario aki na 2021 turismo ta percura pa un aumento di ingreso for di e sector aki di 10,0 punto di porciento adicional, conduciendo na mas exportacion di servicio turistico, cu lo conduci na mas entrada disponible y mas consumo priva compara cu e scenario basico. Pa loke ta inversion, ta anticipa menos retraso den inicio di proyecto, loke ta percura pa un suma mas halto di inversion. Ta anticipa mas empleo, aunke no ta menciona un cifra.

Nota di redaccion: Den su Uitvoeringsrapportage 3-2020 gobierno ta tuma como punto di salida e calculo di GDP nominal te cu fin di september 2020 un suma di Afl. 4.286 miyon, compara cu Afl. 5.791,3 miyon na fin di 2019. Un crecemento di 5% nominal lo pone GDP pa 2021 na alrededor di Afl. 4.500 miyon, bastante aleha di e cifra pa 2019. Den e cifranan di CBA menciona aki, ta tuma como base GDP real, es decir descontando efecto di inflacion.

Encuanto e proyeccionnan pa petroleo na 2021, esakinan ta varia bastante. Lidernan financiero manera Citigroup y Goldman Sachs ta mira prijsnan recupera na 2021, cu e ultimo aki pronosticando prijs riba US$65 pa bari pa september. US Energy Information Administration (EIA) ta keda sceptico. Den su ultimo proyeccion EIA ta mira prijs pa crudo WTI na 2021 na un promedio di US$45,07 pa bari, loke ta faborable pa prijs di combustible en general, cu menos efecto inflacionario.