Ta keda desde awe apenas dos siman pa gobierno di Aruba cumpli cu e exigencia di gobierno Hulandes pa cumpli cu e acuerdo di november aña pasa. Y mientras hopi atencion ta bay na e cumplimento cu e normanan pa presupuesto 2019, esaki no ta e punto mas importante. Tin naturalmente e asunto di e no cumplimento cu e normanan pa gasto di personal, unda e disputa tocante e inclusion di e gastonan di e Plan di Crisis Social ta den centro di atencion, pero esey ta tambe un punto menos prioritario. Por lo general mester bisa cu e evaluacion di e prome mita di aña pa loke ta e maneho financiero ta positivo, cu algun problema unda mester presta atencion den segundo mita di e aña aki.

Sin embargo, tin e problema di yega na un presupuesto adecua pa 2020, cu a ocasiona caba un retraso den entrega di esaki. Manera nos por a tuma nota den prensa local, nos prome minister ta haya cu entrega presupuesto laat no ta un algo dramatico, aunke mira estrictamente, esaki ta un violacion di ley. Si e mandatario ta referi cu esaki no ta e unico caso, unda cu gobierno(nan) na mas ocasion ta tuma ley, hasta Constitucion, cu un ‘korreltje zout’, e tin rason. Tin varios asunto defini den nos Constitucion cu cual gobierno(nan) no sa cumpli, y cu realmente no ta haya ningun atencion den prensa. Manera por ehemplo e stipulacion den Constitucion cu e emision di tereno di propiedad publico pa proyecto grandi mester sucede via ley (landsverordening), algo cu gobierno(nan) ta bin ta neglisha practicamente pa mas di 30 aña caba. Mirando e practica aki, ta parce nos cu e regla aki den Constitucion lo keda un ‘dode letter’ y cu den e añanan nos dilanti ta keda opera di e forma violatorio aki.

Di otro banda, ta straño si cu ta cumpliendo ‘al pie de la letra’ cu regla cu e ministronan mes a inventa y ningun caminda ta regla den ley. Manera e asunto di e ‘contribucion social’ cu e doño di un proyecto mester haci na momento di haya un tereno di propiedad publico, unda pa colmo ta e ministro tabata dicidi ta cual instancia o asociacion social ta keda beneficia. Pa evita cu por lanta acusacion den su direccion di manipulacion di e asunto aki, e actual ministro a pone e proceso aki den man di un comision cu ta dicidi ta ken ta haya un aporte financiero di e fluho di placa aki. Pero, nos ta keda haya falta di un areglo legal definitivo pa e ‘maneho’ aki, y e debido transparencia ta ken ta esnan cu ta keda beneficia den e proceso aki. Tambe ta necesario pa tin un debido administracion y control riba esaki di banda di e institucionnan yama pa esaki. Un asunto anto pa Contraloria General atende? Nos no a tende nada nunca den e direccion aki…

Pero, pa bolbe na e tema di e asuntonan financiero general, kico realmente ta e problema mayor cu ta pinta na horizonte, pa 20 di september, apenas aki dos siman? Esey ta keda e asunto di e ley ‘machica’ pa e afan di nos parlamentarionan pa deshaci di e supervision di Reino. Den nan vista, na juni pasa nan lo mester a haya un reconocemento como heroe nacional pasobra nan lo a libra nos di e supervision di Reino riba nos asuntonan financiero, y cu realmente esey a bay masha facil mes. Cu mes facil cu nan a kit’e, esaki lo bay bolbe den forma di un ley di Reino, esey realmente ta un tema cu, convenientemente, nan no ta toca. Y si nan tabata asina sabi pa sa con pa desactiva e supervision via cambio di ley, nan mester por sa cu e ‘victoria’ di orguyo nacional lo ta pa poco tempo, te ora cu gobierno di Hulanda/Reino reestablece orden via un ley di supervision di Reino.

Di otro banda, a start e propaganda alrededor di e Begrotingskamer, haci pa e prome minister mes. Loke el a revela di e plannan pa cu e instancia di control aki parcialmente ta mustra bon. Segun su opinion, e instancia aki lo haya hasta autoridad pa sanciona gobierno den caso di incumplimento cu presupuesto. Esey ta zona hopi bon, lo ta prome biaha cu gobierno di Aruba ta impone riba nan mes un control berdadero. Esaki lo por resulta hasta den sancion contra gobierno, segun ta bisa, aunke pa nos ta dificil pa imagina kico esey por ta. Si ta pone como posibilidad di sancion e responsabilisacion personal (penal) di e mandatario, anto nos por cuminsa kere cu nos ta bay den bon direccion. Sin embargo, tin varios punto dificil cu por torpedea tur esaki. Manera e idea pa ancra den Constitucion cu gobierno mester tene su mes na finanzas saludable y duradero. Y cu esaki lo duna parlamento mas gara pa controla gobierno.

Pordona nos escepticismo, pero nos problema no ta cu parlamento tin un falta di instrumento di control. E problema ta keda cu e ‘A-team’ ta bira ministro y e ‘B-team’ mester sinta den parlamento y cumpli cu nan tarea di aproba, sino proximo eleccion nan por lubida nan asiento. Cambio di Constitucion no ta cambia e realidad ey.