Pa Kelly Bendelow di UNHCR, e idea cu mester stop of preveni refugiado y otro tipo di migrante di drenta un pais ta menos productivo cu haya sa con e comunidad di refugiado of migrante por beneficia sociedad en general. Riba pregunta di Bon Dia, Bendelow a referi na e posibilidad pa duna permiso pa traha na peticionarionan di asilo como algo ‘complica’.

Den comienso di december Universidad di Aruba a tene un charla riba e status di refugiado pa comunidad di Aruba en general, unda Kelly Bendelow, na cabes di e oficina di UNHCR (Agencia di Refugiado di Nacionnan Uni) na Aruba a purba duna informacion riba e status cu pa hopi persona den comunidad ta keda como algo misterioso.

Durante e charla interactivo cual a wordo guia y organisa pa Universidad di Aruba su Center for Lifelong Learning (CLL), tabata remarcabel con varios ciudadano tabatin preguntanan interesante pero tambe di otro banda basico riba e maneho di asilo y personanan cu ta pidi e status di refugiado. Tabatin preguntanan manera: “Dicon mester mantene personanan aplicando pa asilo den campamentonan?”, “tin data riba cuanto refugiado/migrante Aruba por wanta?”, y “ki informacion esunnan cu ta traha maneho mester pa por traha maneho di refugiadonan?”.

Tin data pero no ta publica

Esaki en general ta mustra riba e posibilidad cu publico no ta wordo informa suficientemente riba e maneho di asilo, mirando cu pa varios pregunta Bendelow a splica detayadamente cu hopi informacion constructivo den su experiencia trahando pa refugiadonan denter di UNHCR, pero e mes no por a duna informacion concreto riba preguntanan specifico manera ki data tin riba refugiadonan, referiendo en bes na e autoridadnan encarga manera DIMAS.

Den su contesta riba e pregunta riba Aruba su capacidad pa maneha refugiadonan, Bendelow por ehempel a menciona cu no tin hopi data riba Aruba specificamente, pero si tabatin un charla un aña pasa duna pa Conseho Social Economico (SER) di Corsou, unda a menciona cu por lo menos den termino mediano, Corsou y Aruba tin necesidad di migrante pa asina ocupa puestonan den un mercado laboral creciente.

Tambe durante e charla, a bin afo cu tin informacion cu ta wordo colecta, pero cu no ta wordo publica pa esunnan cu ta colecta esaki, bou nan departamentonan di gobierno.

‘Integra refugiadonan den mercado laboral mas productivo cu mantene nan den detencion’

Mas aleu, Bendelow a subraya cu puntra cuanto capacidad tin no ta e pregunta mas optimal pa haci di perspectiva di maneho. “E standard no mester ta tocante cuanto bo por maneha, si no e mester ta den ki maneranan Aruba por haci uzo di trahadonan di afo, di unda nan ta, y si bo mester nan, con pa maneha esey. Si nos mira e estadisticanan, nos ta trata e tipo di migracion aki como inevitabel. E no ta tocante con bo por stop nan, e ta con bo por interactua proactivamente cu nan pa nan beneficia bo sociedad den su totalidad.”

Den e liña aki Bendelow a menciona cu por ehempel na Irlandia, tin un falta di nurse den sector di cuido, mientras tin un cantidad grandi di personanan aplicando pa refugio cu ta studia den e profesion aki. “En bes cu bo gasta e oportunidadnan cu bo tin por medio di laga e hendenan aki sinta den detencion of den un campamento, costando bo placa riba bo presupuesto pa duna nan cuminda, wak miho con por integra nan den e mercado laboral den un manera cu no tin impacto negativo pa localnan y alabes tin un impacto positivo pa tur partidonan envolvi.”

Durante e charla, Bon Dia a haci un pregunta specifico referente e echo cu den e Toelatingsbesluit 2009 cu a wordo cambia den medio 2019, ta duna e posibilidad pa personanan cu pidi asilo por haya permiso di trabou en caso cu no wordo dicidi riba nan peticion denter di un termino di 4 siman. Esaki a base di articulo 19, inciso 6 di e Toelatingsbesluit 2009. E pregunta tabata: Con esaki ta algo realistico mirando cu dunadonan di trabou normalmente ta pidi papel di Censo pa por haya trabou, mientras e personanan pidiendo e status di refugiado no por inscribi na Censo.

Toelatingsbesluit 2009 no ta cla den ki situacionnan refugiadonan por haya permiso di trabou

Riba esaki Bendelow a contesta cu e ta un cuestion cu ta hopi complica, mirando cu tin varios institutonan envolvi, y tambe e sector priva cu no semper lo wak e cosnan mescos cu por ehempel DIMAS. “Fuera di e situacion di refugiadonan e cuestion di Censo ta uno hopi complica. Ami mes no ta inscribi den Censo. Nan a bisa mi cu e no ta rekiri. Kiermen nos lo tin problemanan cu Censo irespectivo di e situacion di refugiadonan.”

“Mi ta pensa hopi riba e pregunta aki, pasobra si nan por haya permiso di trabou ta algo complica. Mirando cu a cambia e ley, e ta crea diferente situacionnan. Antes tabata cu personanan cu indica na nan entrada cu nan kier pidi asilo, por haya permiso di trabou. Esunnan cu no a meld dibiaha, no lo hay’e. Cu e ley nobo, e t’asina cu bo ta drenta den un proeso preliminario, y si bo no haya contesta den 4 siman, bo lo ‘por’ haya permiso di trabou. Pero e problema ta cu e ley no ta defini e palabra ‘por’ (kan). Pues bo ‘por’ wordo duna permiso pa traha, pero esey no ta mescos cu bo mester wordo duna permiso pa traha.”

E tipo di problemanan aki, segun Bendelow, ta un di e hopi retonan cu refugiadonan y esunnan cu ta pidiendo e status aki, ta enfrenta, mirando cu e sistema no ta acomoda personanan cu bin cu documentonan diferente of en general cu no ta den situacionnan similar. “Riba e cuestion di e permiso di trabou, DIMAS por tin un perspectiva riba dje, pero dunadonan di trabou lo por tin otro opinion. E pregunta e ora ey ta, si e documento cu nan lo haya ta suficiente, y si no, bo mester otro tipo di documento? E maneho por bisa un cos, pero esey ta algo otro cu realmente aplicando e maneho. E ta algo complica.”