Te ayera merdia un total di 16.528 persona a wordo getest. E cifra aki ta inclui esun na aeropuerto. Kiermen e ta inclui tur persona cu a haci test tanto den Diagnostic Center, hospital, laboratorio priva autorisa y aeropuerto.

 

Cada test ta produci cantidad di desperdicio. For di cu nan ta tuma e muestra primario pa medio di un swab uza den nanishi te ora cu e resultado final di laboratorio ta cla.

 

Con ta para cu tur e desperdicionan produci? Tin un waste management? Con e laboratorionan ta deshaci di e desperdicio aki? E desperdicio biologico aki ta keda activo pa Covid. E ta peligroso mirando cu e ta un virus masha contagioso?  Tin control y inspeccion? Nan ta preguntanan cu sigur mester di nan respective contesta.

 

Cadena

E proceso aki ta encera un cadena di maneho cu ta inclui Inspectie Volksgezondheid Aruba (IVA), laboratorionan y compania di sushi -hopi di nan ta uza EcoTech- caminda cada un di nan tin su rol specifico. Ban cuminsa for di principio pa trece trankilidad y no panico riba e topico aki.

 

Bao IVA ta cay e tarea di supervision. Den e caso specifico aki e ta inclui e tres laboratorionan cu ta tumando e test aki: Laboratorio di Servicio, LABHOH y MedLab y tambe aeropuerto. Cheryl Rosa-Fingal di IVA a declara na Bon Dia Aruba cu cada un di nan tin nan waste management protocol.

 

Tin otro aspecto cu tin di haci specificamente cu e waste management policy exigi pa cada un di nan. E tabata un tarea, cu tempo di ex minister Otmar Oduber, a wordo crea un comision pa atende e asunto di maneho di tur sorto di desperdicio, entre nan desperdicio biologico.

 

Den e parti aki a wordo envolvi departamento di Salubridad Publico (DVG) pa loke ta trata maneho di desperdicio produci pa e laboratorionan. Tur loke ta concerni e maneho riba desprecio di laboratorio ta cay bao paraplu di DVG y e parti di inspeccion ta cay bao e paraplu di IVA.

 

Rosa-Fingal a bisa cu IVA a cuminsa controla e laboratorionan mirando e situacion di Covid cu nos pais ta aden desde dia 13 di maart ultimo. E sa cu e laboratorionan tin nan protocol pa atende cu nan desperdicio biologico. Como instancia cu ta realisa trabao di inspeccion riba tereno di salubridad, nan no ta enfoca solamente riba Covid, ya cu tin mas tipo di virus manera HIV  y bacteria cu ta hopi contagioso. Pero tambe tin otro tipo di bio desperdicio, manera Pap test (Papanicolaou test) pa detecta cancer den boca di matriz.

 

Mirando e situacion aki, Rosa-Fingal a indica cu e laboratorionan nan maneho, con pa traha cu e waste management, ta algo habitual di tur dia y esencial di un laboratorio, y no ta cos di awor cu e Covid-19 a haci su presencia.

 

El a agrega cu esaki ta algo hopi importante den nan maneho diario caba. “Pa Covid e no ta algo mucho mas diferente,” el a laga sa. Nan sa por ehempel, con pa kita nan pañanan y tambe con pa haci e swab. Pa loke IVA a yega di wak den nan inspecciona,  e laboratorionan ta cumpli hopi bon riba e tereno aki, y nan tin nan maneho en orden.

 

Inspeccion

 

Aworaki IVA como instancia di inspeccion dor di Covid, nan ta bay inspecciona e laboratorionan. Desde aña pasa IVA ta bezig cu nan, y tambe DVG ta bezig cu un maneho pa e laboratorionan di full Aruba. Hunto nan ta bishita e laboratorionan pa wak si nan ta cumpli cabalmente cu loke e maneho di bio desperdicio ta prescribi.

 

IVA ta haci inspeccion y evaluacion. Siman pasa por ehempel nan a haci nan evaluacion pa wak con a bay y kico ta nan bottleneck.  Aunke e laboratorionan tin nan proceduranan, pero mirando cu tanto hende a bay test pa Covid, adicional na e otronan test cu nan ta realisa, e laboratorionan tin mas saconan cu desperdicio pa benta afo cu mester wak si nan ta hacie di e manera corecto.

 

Rosa-Fingal a splica cu semper nan tin e bakinan geel specialmente asigna pa e trabao di un laboratorio. Nan sa precisamente unda cada desperdicio produci mester bay, y di ki manera nan mester bay. Como IVA nan mester controla si nan a cumpli cu e proceduranan. “Esey tambe ta e deber di IVA, y esey nos ta haciendo tambe a base regular den combersacion cu nan,” el a declara na e matutino aki.

 

Treciendo un clima di trankilidad Rosa-Fingal a bisa cu di tur e muestranan cu e laboratorionan ta tuma, nan ta freezer e muestranan aki pa un periodo determina pa e mesun laboratorio. E swab ta permanece den un container cu un likido cu ta esun cu nan ta uza pa test den e mashin di Polymerase chain reaction (PCR). Pero e resto nan ta conserva den freezer den caso cu nan mester dobel check. Unabes cu e laboratorio kier deshaci di dje, tur cos ta sosode segun nan protocol di maneho di desperdicio biologico.

 

Rosa-Fingal ta haya cu ta bon pa nos comunidad realisa nan mes cu pa e laboratorionan e test di Covid, ta un di nan procesonan di loke ya caba nan ta bin ehecutando caba. Y no mester lubida cu humanidad a conoce den su historia y lo sigui conoce den futuro tur sorto di virus y bacteria.

 

Maneho bio desperdicio

 

Bon Dia Aruba tabatin acceso riba laboratorio nan maneho di desperdicio biologico. Tur muestra ya sea sanger of otro sorto di likido corporal, tambe test di Covid, cu nan ta tuma for di e pashent pa haci nan test, nan ta wordo trata cu e mesun protocol di siguridad, aunke nan resultado por ta negativo. Nan ta wordo trata como potencialmente transmisibel di malesa. Ademas tur material di desperdicio of waste mester ta: No activo mas.

 

Si nan tin por ehempel mil tubo di sanger y di nan un tin hepatitis y otro HIV, un “ley” di laboratorio ta: E 998 cu ta resta ta wordo trata como si nan ta potencialmente peligroso y positivo, sin excepcion.

 

Nan maneho di desperdicio of waste biologico ta uno amplio y ta abarca diferente puntonan, entre nan via interno pa saca nan afo, sin contamina nan ambiente. Kiermen tur desperdicio di laboratorio, aunke nan no ta contamina, mester tin un via of trayecto mas corto, y menos contacto posibel, pa benta nan den e container special pafo di e laboratorio.

 

Un test di Covid via metodo Polymerase chain reaction (PCR) test ta produci hopi desperdicio. Nan ta alrededor di 5 tubo pa cada pashent, ademas di otro desperdicio. Tur e desperdicio aki ta wordo haci inactivo prome cu ta wordo benta afo. Un forma pa haci nan inactivo  ta cu hipoclorito di sodio of cloro. Despues nan ta wordo saca for di cloro y nan ta keda no activo, prome cu nan ta wordo benta den saco di biohazard.

 

E swab cu ta bay den nanishi ta keda den un container chikito cu tin un substancia di transporte viral cu ta conserva e nucleic acid. E tubo ey ta conserva bon tapa y warda den containers marca como biohazard.

 

E muestra primario ta wordo maneha cu hopi siguridad, ya cu e ta un muestra respiratorio cu a wordo tuma inicialmente for di e pashent. E laboratorio mester sigura su mes cu e muestra aki por yega na e bari of container di sushi totalmente no activo. Y e forma pa hacie ta cu temperatura halto via autoclave. Tur e desperdicionan aki ta wordo hinca den saco di biohazard special pa soporta calor di 121 grado centigrado pa mei ora. E calor ta kibra e proteina di e virus. E saco di plastic for di e autoclave ta keda compact, manera un bala di plastic duro.

 

Destino final  

 

Un pregunta ta keda na laira ta: kico e compania (nan) cu ta encarga finalmente cu e desperdicio aki ta haci cu nan? Den pasado a sali den prensa cu desperdicio manera hangua a wordo haya riba caya.

 

IVA no ta realisa e tipo di inspeccion aki. Rosa-Fingal a bisa cu IVA su inspeccion ta yega te na momento cu e desperdicio ta wordo hinca den un container pa asina e compania di sushi contrata pa e laboratorio por bay cune. Pues den e parti aki, DVG mester sa kico ta e compromiso cu a wordo haci cu e compania di sushi pa deshaci debidamente di tur e material biologico di desperdicio produci pa e laboratorionan. Pero di otro banda, con e compania (nan) mes cu ta brinda e servicio aki ta cumpliendo cabalmente cu nan compromiso riba maneho di bio desperdicio.