‘Never a dull day’ den politica na Aruba, mescos cu den cualkier otro pais. Nos no a caba di sali drechi di e comedia di aanwijzing, ata e siguiente espectaculo di presupuesto ta urgi nos atencion. Parlamento ta tratando un presupuesto 2023, cu a haya cambio considerable, pa cuminza den e sentido cu e deficit a keda krimp te cu no a keda mucho mas. Cu gobierno a celebra esey como un victoria – nan no a haya aanwijzing pa 2022, pasobra nan a keda hala atras – pero nos ta mir’e pa loke e ta: a bay di acuerdo di baha for di e nubia unda nan tabata y haci loke mester a haci. Esey ta bon noticia, pero aki e asunto no a termina, y den esey nos ta awor. Berdad tabatin un conseho di Raad van Advies y CAft riba e promer version di e presupuesto 2023, cu nan a haya caba na luna di juni. Pero, despues di e decision di gobierno di Reino pa no duna instruccion pa cambia presupuesto 2022, a bin e advertencia si, cu pa 2023 lo mester tin un presupuesto cu un surplus. Kico gobierno di Aruba ta haci? Ta cuminza cu e mesun wega, bisando cu nan no ta kere cu lo tin un surplus, pero…, por tin un presupuesto balanza… Esaki nos ta interpreta como parti di e wega di gato y raton, unda gobierno di Aruba no ta core bay cumpli di biaha cu deseo di Hulanda, pasobra nan kier mustra ‘tough’. Pero esey ta loke e ta, un wega, pasobra na final di dia lo mester cumpli toch.

Sin embargo, e problema cu a surgi awor den parlamento ta di otro indole, pero tin cierto relevancia. E caso ta cu a dicidi di cambia e presupuesto pa baha e deficit mas ainda, di tal manera e no ta bay ta mas e AFL. 95 miyon, pero ta haci esaki Afl. 25 miyon. Esey ta mustra un bunita gesto, pero ta keda pa cumpli e 25 miyon plus e 1% di GDP, cu ta alrededor di Afl. 60 miyon, pues un buraco ainda di 85 miyon. Esey no ta tur, pasobra manera e mandatario encarga cu finanzas a observa, e conteo final di deficit o surplus ta a base di e sector colectivo. Y aki tin problema pa resolve ainda. Loke ta un menaza ta principalmente e entidadnan cu por tin deficit na 2023, sigur esunnan unda gobierno pa ley mester contribui y compensa pa e deficit cu nan tin. Ta pesey ta asina importante cu e asunto di por ehemplo e Afl. 60 miyon di austerizacion den AZV ta uno riba cual mester tin claridad.

Pero en realidad e asunto ta mas complica ainda, pasobra evaluacion di e sector colectivo no por ta un simple calculacion di elimina deficit di esun contra surplus di e otro. Entidadnan cu tin surplus no por pasa esaki pa otro; SVb por ehemplo no por registra un bon aña anto pasa placa pa AZV cu a keda falta; esey pa ley ta imposible. Kico esaki ta significa anto? Cu e mecanismo den e ley di supervison financiero no ta perfecto; e ta mas bien un instrumento pa sigui e tendencianan grandi, pa detecta unda tin posible riesgo pa presupuesto di gobierno di Aruba, pasobra esey ta e pieza clave cu bo kier controla.

Ademas, den e dianan aki nos ta ripara otro imperfecto den e ley, pasobra e no ta cubri e situacion actual bon. E ley tin un proceso bon determina pa presentacion di e ley di presupuesto, plus un eventual ley di modificacion di e presupuesto, despues cu tin un ley inicial aproba. Pero den esey no a pensa riba e situacion actual, unda a dicidi di modifica presupuesto, sin cu tin un promer ley di presupuesto aproba. Awor, mientras cu gobierno ta bisa cu por atende e asunto aki via un simple Nota di Cambio, oposicion ta haya cu, pa motibo di cambio fundamental den e presupuesto, ta menciona e cambio di BTW pa aumenta BBO, mester bay back cerca e organismonan di conseho y presenta nan evaluacion na parlamento. Realmente, ta parce cu nos ta aki den un ‘no man’s land’ legal, unda no tin solucion a corto plazo. Manera e asunto aki ta bayendo, lo trata y pasa e ley di presupuesto cu presencia di 11 parlamentario. Ta spera pa nan si cu ningun di nan bira malo…

Di otro banda, e asunto aki lo merece un tratamento mas serio. No ta pasobra ta trata aki di un caso cu no ta cay den ningun categoria di e ley actual, mester bira un custumber pa traha presupuesto y bin cu cambio grandi aden y presenta esey den parlamento, pasobra asina ta mina e conseho di e organismonan encarga cu esey. Sin embargo, mester considera tambe cu parlamento mes tin e facultad di cambia e ley di presupuesto via enmienda, mientras no tin ningun garantia cu e cambionan proponi ta bon pensa y fundamenta. E posibilidad di ‘end up’ cu un ley menos bon despues di tratamento den parlamento ta keda presente. Pero, esey tin solucion, pasobra ey si e ley di supervision ta sirbi: CAft mester evalua e preupuesto despues di aprobacion tambe. Cu consecuencia cu gobierno por wel di laga aproba un presupuesto cu deficit chikito, despues e supervisor ta na turno atrobe pa corda gobierno riba loke a palabra…: no tin scapatorio.