Revisando e documento cu Promer Ministro a manda pa Parlamento, encuanto e puntonan di interes di e acuerdo cu ta practicamente cla, por observa cu no tabatin hopi cambio.

Por nota cu e deseo di aumenta edad di pension ta 67 aña di banda Hulandes, por lo pronto ta parce di ta yega te na 66 na 2025, a menos cu resulta for di investigacion independiente cu e aumento aki no ta realistico, y si tin otro alternativa cu e mesun efecto pa presupuesto. E schedule actual ta hiba nos na 65 aña na 2024, pero mester tuma na cuenta cu no tin un proyeccion nobo di e entradanan cu SVb por spera den e proximo añanan, ya cu proyecta esaki lo ta cu un bola di cristal como principal instrumento na e momento aki.

Dolarisacion di nos sistema monetario lo bira obheto di investigacion no mas tempran cu na 2022; cu posible implementacion despues. Por lo pronto nos sistema monetario lo ta basa riba florin ainda anto, loke ta parce logico tambe den e crisis actual. Esey ta implica cu nos ta keda cu e gastonan tambe cu esey ta trece cune den transaccion den tur compra di mercancia y servicio den exterior.

Pa loke ta referi na e aparato gubernamental lo bin propuestanan pa mehora calidad, efectividad y capacidad di implementacion di e organisacion gubernamental, unda ta remarcable cu ta menciona tambe mehoracion di “slagkracht” di e staff ministerial. Esaki ta ironico pasobra den pasado a crea e staffnan aki bao di e pretexto cu traha cu e departamentonan so no tabata eficiente. Un indicacion cu e sistema actual tampoco ta funciona.

A base di investigacion lo evalua condicionnan secundario y terciario manera pago di overtime, areglo di vacacion, recompensa extraordinario y otro ‘toeslag’ y compensacion pa biahe y lo desaroya y implementa austerisacion den esaki. “Pa logra un uso optimal di personal lo investiga organisacion, composicion di personal y presencia y disponibilidad berdadero di empleado di gobierno y entidadnan gubernamental. Si tin empleado ta haya salario sin hustificacion, ta tuma medida, dependiendo di e situacion (para pago salario, trayecto di retiro).”

Tambe ta bin cu un maneho pa limita gastonan di contratacion di forza laboral externo. Banda di un analisis di e aparato pa maneho di recurso humano lo bin propuesta pa mehora y implementa nan, den direccion di un planificacion di personal strategico. Lo bin un sistema basa riba maneho di prestacion dentro di e aparato publico. “Tambe lo traha riba reduci influencia politico den asunto di personal.”

Lo dedica atencion tambe na gasto relaciona cu ‘huisvesting’ y en caso cu esaki ta posible, implementa esaki tambe. Ta proyecta un reduccion di gasto di 20% den 5 aña, cu presupuesto 2020 como base y ancra den presupuesto 2025. Tambe lo considera, den cuadro di un ambiente operacional digital di gobierno e posibilidadnan di servicio digital.

Tabata conoci caba cu ta bin un BTW na lugar di BBO/BAZV/BAVP, cu un porcentahe (menciona) di 12,5%. Sin embargo, e documento ta bisa cu e 12,5% no ta meta riba su mes. “Si Aruba ta bisa cu 15% ta real anto nos por menciona e porcentahe ey. Kita e porcentahe awor ta mustra precipita awor pasobra en teoria esey por trece e riesgo cu despues ta surgi discusion tocante e porcentahe cu ta necesario.”(Manera nos ta mira aki e discusion lo bin di tur manera, cu e mencion di e porcentahe mas halto ainda; red.).

Interesante tambe ta e observacion tocante “limita metemento di gobierno/autoridad discrecionario di tanto funcionario publico como mandatario (cu referencia na ‘aftrekpost, tax holiday).” Aki ta reconoce anto cu te awor por tin iregularidad tumando lugar cu impuesto unda ta dicidi di duna cierto persona/empresa descuento cu no ta cuadra cu e reglanan cu ta conta pa otro.

Den e propuestanan pa mercado laboral no ta mira cambio grandi cu loke tabata conoci caba, esta cu ta bay flexibilisa ley laboral, entre otro encuanto retiro. Tambe mehoracion di e proceso di haya forza laboral di exterior, combati empleo ilegal y combati desempleo hubenil. Lo bin un investigacion riba empleo ilegal di trahador di exterior. Esey ta parce un necesidad grandi, ya cu banda di corupcion cu tereno publico, corupcion cu permiso pa trahador di exterior ta sigui como un di e preocupacionnan mayor.