Ayera gerente di RWZI (Riool Water Zuivering Instalatie), Daryl Leu, a referi na e cantidad di pisca morto na Bubali Plas, unda e planta di purificacion ta situacion.

E conferencia di prensa aki a conta cu presencia di director di DOW, ing Marlon Croes y tambe cu asistencia di presidente di Hunta di Supervision di Fundacion Parke Nacional Arikok (FPNA), Sr. Norman Kuipéri.

Leu a descarta di biaha cu esaki tin nada di haber cu e planta. Ainda nan ta investigando e causa di e piscanan morto di un especie so, esta tilapia. No tin mas especie marino ni parha morto den e santuario natural aki. Un eventual causa tin di haci cu e Ph di e awa den cierto area di Bubali Plas, unda e nivel di oxigeno (H2O) ta menos, debi na e cantidad di yobida cu a cay ultimo dianan.

Piscanan morto

T’asina cu den transcurso di diadomingo pa dialuna nan a encontra cantidad di pisca morto. Tanto DOW caminda RWZI ta resorta hunto cu Fundacion Parke Nacional Arikok y tambe departamento di Naturalesa y Medio Ambiente (DNM) y otro departamentonan, manera departamento di Salubridad Publico (DVZ), a bin hunto pa haya sa dicon tin pisca morto. Nan a realisa diferente midimento y tumamento di muestra di awa.

E concentracion mas grandi di pisca morto tabata banda di e birada di The Mill Resort. Tabatin otro localisacion cu nan a haya mas pisca morto, pero den menos cantidad. Pa medio di kayak, personal di DOW y FPNA a bay den awa pa tuma un par di muestra di awa pa analisa y wak kico por ta e causa relaciona cu e piscanan morto. A base di analisis haci riba e muestranan di awa, nan a ripara cu tur e Ph ta core den rond di 7 pa 8, cu normalmente ta basta bon pa un awa.

Sinembargo ora cu tin cantidad di awa cu ta bay den e plas producto di e yobidanan cu ta bin for di cayanan, e ta bay mas concentra cu e nutrientenan. Nan por encontra cu den e localidad unda nan a haya mas pisca morto e nutrientenan ta mas halto di loke tabata nan expectativa. Nan expectativa tabata mas abao. Esey ta relata cu e concentracion di oxigeno tabata entre 2 cu y 3, segun Daryl Leu. Esaki por ocasiona cu ta afecta e nivel di Ph y tambe e por afecta e nivel di oxigeno den awa, segun Leu.

Eynan nan por a ripara cu e oxigeno den e awa tabata entre 2 cu 3 locual ta den termino relativamente normal. Pero bou di 2 por causa cu e pisca por muri.

Nan por a ripara cu un tipo di pisca a muri cu tabata tilapia eventualmente pa falta di oxigeno. Leu a sigura cu e sabalo si ta bibo entre otro especie presente den e habitat natural aki. “No tur pisca a muri, solamente un tipo di pisca nos a encontra morto,” el a bisa.

Te ainda no a wordo precisa e causa di morto di cantidad di pisca na Bubali Plas. Tampoco e magnitud di e consecuencia ecologico pa causa di e situacion aki. Nan a cuminsa cu e tarea di piki tur e piscanan morto, ya cu e no ta saludabel. Nan ta mira si Serlimar por bay cu e cantidad di pisca morto pa deshaci di nan di e miho manera posibel.

DOW y FPNA

Director di DOW. Ing. Marlon Croes ta spera cu dor e analisis cu ta wordo haci di e muestranan y midimento haci den consulta entre diferente departamento, nan por yega na un conclusion confiabel pa sa kico a sosode. Ing. Croes a bisa cu e proteccion y conservacion di Bubali Plas a cay den man di Parke Nacional Arikok y DOW, caminda pa medio di un aliansa nan ta bay maneha e area aki.

Nan ta evaluando si lo bini cu algun medida. Kiermen con nan ta bay maneha e fluho y nivel di awa den e Bubali Plas pa no afecta e bario di San Miguel. Pero tambe con pa mitiga e riesgo di un candela den e santuario aki cu ta refugio di hopi especie natural, tanto di fauna como tambe di flora. Tur e trabao cu ta wordo haci ta pa garantisa existencia di e plas aki.

Tambe nan lo bini cu un plan di maneho pa facilita e circulacion di awa den e plas aki cu a bira un colo straño pa causa di lodo produci pa cantidad di yobida. Pero tur e trabao aki mester wordo coordina bon pa no afecta e medio ambiente aki. Vooral ora cu tin e migracion di otro especienan pa no stroba nan.

Di su banda Sr. Kuipéri di FPNA a bisa cu diferente combersacion ta tumando luga caba pa wak con nan ta maneha henter e area aki hunto cu DOW.

Antes DOW tabata esun cu tabata encarga pa atende cu e matanan of yerba cu ta crece den e plas aki y tambe cu e fluho di awa. Mientras FPNA ta bay wak con lo cuminsa conscientisa riba importancia di Bubali Plas. El a bisa cu e santuario aki ta un luga cu tin mas cu 80 especie di parha. Algun di nan ta biba permanente eynan of nan ta bini for di otro paisnan den nan proceso migratorio, unda nan ta keda un temporada.

Encuanto e causa di cantidad di pisca morto, Sr. Kuipéri a indica cu e no ta mustrando un acto criminal den sentido cu un hende por a tira eventualmente algo pa causa daño den e plas. Mas bien e ta indicando cu ta pa causa di cantidad di awa di awasero deposita den e plas. Vooral den e sitio unda cu mas cantidad di pisca morto a wordo haya ta un area hopi seco.

El a compara e situacion aki manera ora bo tin un acuario y bo ta dicidi di cambia e awa. “Ora bo ta cambia awa den un acuario bo ta cambie poco poco,” el a bisa. Pero den e yobida di siman pasa ta hopi awa a wordo basha. E awa ta yega na e punta di e birada di The Mill Resort y e piscanan cu t’ey nan ta esun cu mas a sufri.

Nan ta investigando ainda con duro e especie di sabalo ta, y tambe otro especie manera e turtuganan, ya cu tilapia so ta esun cu a muri. Pero tambe nan ta mira un ciclo alimenticio den e habitat aki, caminda e turtuganan ta comiendo e piscanan morto. Nan no ta mira un parha haciendo esey, pero tampoco nan no a mira niun parha morto. Na final Sr. Kuiperi a considera e hecho aki como un acto di naturalesa ‘cu niun tin den nos man’.