Cerando aña 2025, nos evaluacion di e aña ta duna nos tambe e perspectiva pa 2026; al fin y al cabo, e aña nobo ta djis un dia despues cu e bieu ‘fayece’. Tur loke tabat’ey e dia anterior, t’ey den e proximo tempo tambe. Y kico mas a resalta na 2025? E caos mundial causa pa gobierno di Estadonan Uni. Esaki por lo menos te fin di 2026, ora posiblemente tin un otro mayoria den Camara di Representante. Esaki lo limita e posibilidadnan di gobierno ehecutivo pa pasa ley di nan preferencia, pero no ta stroba gobierno continua sin preocupa ley. Ademas, si no tin un cambio den Senado tambe, un mayoria democrata den Camara di Representante por aproba ley, pero nan no lo sobrevivi tratamento den Senado, te pa yega na presidente Trump pa usa su derecho di veto. Esaki lo resulta den dos aña mas di gobernacion via decreto ehecutivo, cu tur consecuencia pa mas instabilidad mundial.

Pero e caos lo tin su banda positivo, si nos enfoca riba loke ta sucede na nivel mundial. Un di e lesnan importante di 2025 ta e forma con e sucesonan a enfatiza e dependencia economico cu ta existi na practicamente henter mundo. E intento di gobierno di Trump di pretende cu por existi un economia Mericano cu ta depende solamente di su propio produccion, a resulta un farsa completo. E conflicto crea cu Canada a destapa di manera spectacular e dependencia di Merca di diferente recurso cu Canada tin den abundancia mientras cu Merca no tin. Ta trata di producto manera aluminio, staal, petroleo pisa, mineal escaso y energia electrico, unda pa decadas Canada ta e proveedor mas importante di e productonan aki pa Merca. Ademas Canada ta productor di casi tur potash’ (carbonato di kalium) cu ta indispensable pa agricultura Mericano. E experiencia caro cu Merca ta siñando ta cu ni e economia mas grandi na mundo por ta autarco. No pasobra e pais ta depende di exportacion, sino pasobra su base agricola y di manufactura ta depende di recurso importa. Esaki ta conta tambe pa recurso humano, unda e deportacion di gran cantidad di stranhero ta afectando sectornan manera agricultura y construccion.

Loke ta resalta ta e desaparicion di Merca como un partner comercial y economico confiable, cu tarifa di importacion cu por aparece di nochi pa mainta y por desaparece atrobe, pa bolbe surgi na cualkier momento inespera. Si hasta tratado di liber comercio no por brinda seguridad y stabilidad mas, comercio na tur parti di mundo ta haci loke comercio ta haci: busca otro oportunidad comercial, basa riba confiabilidad y stabilidad cu Merca no kier y no por ofrece mas. Asina a surgi un cooperacion mas estrecho entre otro paisnan, tanto na Europa, Latinoamerica y otro continente, sin cu e relacionnan economico aki ta core via Merca. Esaki principalmente tin como consecuencia cu e manera di pensa solamente den bloque economico, no ta asina relevante mas. Por ehemplo, e paisnan cu ta reuni den BRICS (Brasil, Rusia, India, China y Sur Africa), ademas di e paisnan liga na BRICS, ta buscando colaboracion bilateral y den otro forma conhunto den otro bloque. Por ehemplo, fuera di Rusia, e otro paisnan di BRICS ta busca colaboracion cu Union Europeo. Brasil ta haci esaki entre otro via Mercosur, e colaboracion economico di e paisnan di Suramerica.

Y kico lo ta perspectiva pa un di e paisnan mas dependiente na mundo, Aruba, si hasta e economia mas grandi conoce su dependencia? Cu por lo pronto nos lo mira un continuacion di e situacion economico, ainda faborable, di e ultimo añanan. Y si algo cambia, sea bon o malo, e no ta den nos man. Esey ta implica cu nos no por haci nada? Tin algun cos cu por haci. Uno ta busca diversifica importacion di producto, cu awor ta depende demasiado di loke ta core via Merca. Esaki ta un tema cu riba papel por parce facil pero cu den practica ta depende di e posibilidadnan realistico cu comercio local por haya; e no ta un tarea gubernamental pa realiza esaki. Experiencia ta cu relacion comercial ta cambia solamente bao di presion comercial urgente. Ningun comerciante lo sacrifica su relacion cu proveedor di hopi tempo, pa drenta den un aventura sin garantia di ‘supply line’ stabil, unda logistica stabil tambe ta hunga un papel importante.

Pero tin otro desaroyo unda nos mester considera cambia rumbo. Pa hopi aña Merca tabata, despues di Hulanda, e pais mas atractivo pa estudio avanza. E costo cada vez mas halto di institucion di educacion superior na Merca, ademas di e exigencianan grandi cu gobierno Mericano ta pone pa entrada na e pais, ta obliga nos contempla otro destino. Canada por ta un posibilidad pasobra e pais, contrario na Merca, ta hibando un politica di atracciondi persona di exterior, tanto pa estudio como migrante pa residencia na e pais pa busca un futuro nobo. Esaki por brinda e seguridad personal cu e situacion na Merca pa basta tempo no lo brinda, mirando e situacion di tension bao di persona di origen Latinoamericano y di Caribe, pa e riesgo di keda aresta como posible persona indocumenta.Tambe esaki por brinda posibilidad di cooperacion cu institucionnan na Aruba. Tur esaki si como tarea gubernamental na promer lugar pa explora.

Finalmente, loke nos por a mira na 2025 no lo cambia tanto, tanten na Merca e regimen actual no cambia rumbo. Cu mayoria di nos lazonan economico cu e pais aki, y nos dependencia casi absoluto, nos lo mester warda riba loke 2026 ta trece.