Dep malesa contagioso pashent Aids 2.jpg

Pashentnan cu Human Immunodeficiency Virus (HIV) ta sigui crece y Acquired Immunodeficiency Syndrome (AIDS) ta sigui cobra mas victima na Aruba. E situacion aki no tin di haber cu falta di informacion, conscientisacion, tratamento y/of atencion medico. Pero e tin di haber cu miedo y discriminacion cu ainda ta existi rond di e pashentnan di HIV/AIDS na Aruba.

 

Segun informacion di Departamento di Malesa Contagioso, durante e delaster 15 aña -for di 2000 pa te juli 2015- tin 346 caso registra di personanan cu ta biba cu HIV. Nan ta persona cu no necesariamente tin Aids, pero cu tin e virus di HIV den nan sistema.

 

E edad di mayoria di casonan ta keda entre 24 pa 44 aña. E edad aki ta esun mas productivo di ser humano. Aunke edad aki por baha y tambe e por subi mas. Nan tin e caso di pashent mas jong cu a adkiri e virus cu 15 aña. Tambe tin caso di hende grandi cu 70 aña cu ta hayando HIV.

 

Un factor cu ta hunga un rol pa e virus aki sigui plama cerca nos hende adulto of grandi, ta e promocion den media di remedinan of productonan cu ta stimula e deseo y actividad sexual di nos hendenan grandi. Ademas tin prostitucion cu ta bin for di Venezuela cu ta birando un tentacion pa nos grandi. E persona no sa si prostituta cu bo ta bay tin relacion sexual cu ne pa placa ta HIV positivo of no. Of cu e tin Aids caba of no. Si e cliente ta bou influencia di alcohol of droga facilmente e lo por cay y tene relacion sin proteccion.

E persona infecta cu HIV na Aruba ta mas tanto hende homber. Casi 75% di e hende infecta cu e virus aki ta ser masculino y relativamente jong.

 

Ta dificil pa pone un dede

Lativa Mercera-Croes di departamento di Malesa Contagioso a recorda cu awe 1 di december ta e fecha cu ta conmemora Dia Mundial di Aids. E ta un fecha cu a wordo scogi 28 aña pasa, pa corda tur gobierno rond mundo, pero principalmente e personanan cu ta biba rond di comunidad, “cu e virus t’ey y e no a bay ainda. E virus ta presente rond di nos”.

El a bisa cu ta dificil pa pone un dede riba pakico e cifra di pashent cu HIV ta aumenta, ya cu tin hopi informacion divulga y accesibel pa tur hende. Aña pasa e departamento aki a bin cu un campaña pa test bo mes. E campaña aki tabata busca pa abo mes sa cual bo situacion di salud ta, ya sea cu bo tin sucu, colesterol, presion halto. Pero HIV tambe a forma parti di e pakete hunto cu otro malesa transmiti sexualmente.

 

E campaña aki tabata importante specialmente si bo ta un persona sexualmente activo, ya cu bo no sa e situacion di e  pareha cu bo ta haya. “Protege bo mes!”, e ta bisa.

“Nos ta wak cu tur cos ta bayendo bon medicamente, pero e personanan ta scoge pa un conducta sexual cu ta manera un ruleta Ruso. Pasobra si bo sa cu bo tin un malesa pakico bo no ta proteha bo mes.”

 

E ta haya cu di un banda e problema ta sinta cu e ta un virus cu ta wordo transmiti principalmente via contacto sexual.  Considerando cu nos ta papiando di sexualidad, tur hende tin algo di bisa, sea riba acusacionnan di tipo moral, religioso, social, etc..

Esaki ta trece cierto actitud cerca e pashent cu HIV cu ta opta pa no bisa niun hende pa evita e tipo di presion of acusacion aki. Nan ta purba di hiba un bida normal y anonimo sin bisa niun hende cu e ta HIV positivo. Nan ta bay ya sea Venezuela of otro pais bisiña pa busca nan tratamento of remedi; y nan ta bin bek Aruba pa niun hende sa cu e tin e virus.

 

Discriminacion

Segun sra. Mercera-Croes, e panorama aki ta crea un situacion un tiki mas grandi den nos sociedad, pasobra e victima ta evita di informa te hasta su pareha of su famia mes cu e tin e virus, pasobra e tin miedo cu nan ta bay lag’e of rechas’e.

Den tur e añanan aki cientificamente a bin hopi cambio. Tambe tin leynan laboral pa personanan cu ta infecta cu e virus HIV, y tin mayor proteccion, pero e ta haya cu e stigma y discriminacion ta e problema cu ta keda den nos sociedad.

 

E ambiente di miedo pa un pashent di HIV por wordo acepta sin discriminacion den nos sociedad, t’ey. Esaki ta haci cu hopi biaha e persona aki no ta busca informacion. Tambe e pensamento robes cu e problema aki por yega cerca otro hende, pero no na bo porta, ta un impedimento pa bin cu un cambio di mentalidad den nos comunidad rond di e problematica aki.

Sra. Mercera-Croes ta bisa cu informacion tin loke ta sosode cu e persona mes no ta busc’e. Pero ora cu nan ta haya e virus, nan ta bin refleha nan odio y frustracion riba otro caminda locual no ta corecto.       

 

Cambio cientifico positivo

Durante e ultimo 28 aña hopi cambio positivo a bin tumando luga pa atende cu e pashentnan HIV positivo na Aruba. Antes un pashent mester bebe un cocktail di 14 pildo pa dia pa mantene su sistema inmunologico halto. Awor e pashent por haya un pa dos pildo pa dia cu menos efectonan secundario.

Aworaki a introduci otro test manera esun di carga viral pa midi e cantidad di virus den bo sistema y cu ta yuda mehora e calidad di bida di e pashent. E test aki antes tabata wordo haci na Colombia, y awor e ta wordo haci na Aruba mes. E test pa midi e sistema inmunologico cu antes tabata midi den sanger, CD3 y CD4 cu tabata wordo haci afo, awor nan ta wordo realisa na nos pais tambe.