Mientras gobierno tabata den silencio tocante kico ta warda nos e aña aki, algo di transparencia tabata bin di otro banda. Tanto e acuerdo cu Hulanda pa implementacion di e medidanan cu mester tuma desde e aña aki, pa coregi rumbo economico financiero di e pais, como e respuesta di CAft riba e presupuesto presenta pa 2021, a trece dilanti varios tema cu aparentemente gobierno di Aruba no tin tanto gana di toca.

Un di nan ta e medidanan pa trece coreccion den e rumbo cu e fondonan bao custodia di SVb a tuma bao impulso di e crisis actual di coronavirus. Aki no ta trata di responsabilidad di ningun hende; solamente di e situacion financiero crea den e crisis. Di mesun manera anto, e solucionnan cu ta bay tin riba mesa no lo tin nada di haci cu esun cu mester ehecuta nan. Promer cu tur cos algun dato di pasado recien.

Despues di e reforma di aña 2011 bin ariba, a logra un coreccion den e rumbo robez den cual principalmente e fondo di AOV tabata bay. A tuma e medida pa aumenta edad di pension pa 65 aña, cu mitar aña cada aña, di manera cu na 2024 nos ta yega na edad di 65 aña pa por haya AOV. A tuma extra medida tambe, mandando e suma di entrada limite te na Afl.85.000 pa aña, y a aumenta prima te na e nivel actual di 14,5% di salario bruto. E efectonan di e maneho aki a percura pa den e ultimo añanan sigur e caha completamente bashi di e institucion a cuminza mustra ‘un poco carni riba su huesonan’. Un vistazo den e cifranan di SVb riba su website – aki si tin transparencia – ta mustra cu por ehemplo na aña 2018 a ricibi Afl. 270,9 miyon na prima, mientras a paga na pensionado Afl. 251 miyon. 2019 igualmente un saldo positivo, e biaha aki di mas di Afl. 35 miyon. Aña 2020 tabata mustra bon tambe, pero nos sa caba pakico el a bira todo lo contrario, cu un deficit di mas di Afl. 32 miyon. Y, e aña aki lo ta mas dramatico, unda e diferencia negativo lo ta mas cu Afl. 67 miyon, ya cu e entradanan anticipa lo ta menos cu 2020. En corto, e fondonan maneha pa SVb tabata riba bon caminda, pero no mas. Y awor cualkier cu t’ey lo mester tuma iniciativa pa mehora. Pasobra, con cu nos bira e asunto, cada aña e cantidad di hende cu ta cobra AOV ta keda subi, y ta actualmente na alrededor di 22.000 persona. Bayendo direccion 2030 nos lo tin cerca di 30.000 pensionado, loke ta significa un suma bastante mas grandi pa cubri e gastonan aki. Pero con ta bay haci esaki?

Tabata remarcable cu den nan recomendacionnan CAft a indica cu lo ta mihor pa SVb usa su propio reservanan, tanto cu a resta despues di e aña 2020 desastroso, pa reduci e suma cu gobierno, obliga pa ley, lo mester aporta na SVb pa cubri e eventual deficit. Esey por a lanta pregunta, si ta asina bon idea pa usa tur reserva cu tin…? Sin embargo, esaki ta e tipo di crisis pa cual a crea reserva na promer lugar. Usa placa propio ta significa cu gobierno lo mester fia menos pa cubri deficit di e fondonan custodia pa SVb. Bon, pero esey ta trece e siguiente pregunta: y con ta haci pa restablece balance y si por un situacion faborable unda tin sikiera un tiki awa atrobe den e dam cu SVb tabatin? Esey ta otro parti di e asunto, unda e aumento di edad di pension pa 66 y hasta pa 67 aña ta bin aden. Despues cu nos yega na 2024 cu e edad di 65, lo bin un continuacion di aumento di edad, sea cu un o cu dos aña mas… Un decepcion grandi pa esnan cu a pensa di ta cerca di nan fecha d pension caba, pero cu awor ta mira e periodo aki alarga cu un o dos aña mas. Di otro banda, mester tuma na cuenta cu e otro instrumentonan cu tin actualmente, lo ta haci mas dolor ainda, y na nos tur. Kico e instrumentonan ey ta anto? Entre otro, aumenta prima pa AOV, cu ta na 14,5% caba. Den un economia trastorna manera esun di nos actualmente, cu e aña aki lo sufri mas cu aña pasa, ta dificil imagina aumenta e gastonan riba empresa y empleado. E medida grandi cu tin hopi efecto riba postergacion di aumento di e gastonan di AOV ta e cambio di edad pa 66 o 67, sin cu ta aumenta peso financiero cerca e contribuidornan. E no ta un solucion elegante, pero e ta esun cu actualmente ta haci menos dolor financiero.

Y pakico ta importante pa trece e asunto aki dilanti? Pasobra djis aki ta cuminza e bataya politico di culpa otro, mientras cu net e crisis di Covid-19 no tin nada di haci cu culpa politico. Ta p’esey mester ta posible tambe discuti e tema aki na un manera mas neutral. Lastima cu esun promer pa papia ta gobierno, y ta parce cu no tin un maneho cla con pa trece e asuntonan aki, y ta scoge pa silencio.